Wykaz skrótów 11
Wstęp 15
Rozdział 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 19
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 19
1.2. Założenia teoretyczne 19
Rozdział 2
Zarządzanie systemowe i procesowe w transporcie kolejowym 31
2.1. Doskonalenie aspektów zarządzania jako czynnik zwiększający możliwości poprawy bezpieczeństwa w transporcie kolejowym a podejście systemowe 35
2.2. Podejście procesowe w efektywnym zarządzaniu bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 42
2.3. Bezpieczeństwo transportu kolejowego - aspekty zarządcze 47
Rozdział 3
Zarządzanie ryzykiem technicznym i zawodowym w transporcie kolejowym 55
3.1. Ryzyko techniczne w transporcie kolejowym 62
3.2. Modele zarządzania ryzykiem technicznym w transporcie kolejowym 69
3.3. System zarządzania ryzykiem w transporcie kolejowym - założenia metodologiczne 91
3.3.1. Integracja i konfiguracja a system zarządzania ryzykiem w transporcie kolejowym 92
3.3.2. Zakres prawny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 94
3.3.3. Zakres organizacyjny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 96
3.3.4. Zakres technologiczny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 98
3.4. Kluczowe aspekty kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 101
3.5. Ryzyko zawodowe w transporcie kolejowym 114
3.6. Miejsce i rola stosowania dobrych praktyk w zarządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwem z wykorzystaniem benchmarkingu 118
3.7. Zalecenia strategiczne dla przedsiębiorców kolejowych w zakresie stosowania ryzyka technicznego i zawodowego 124
Rozdział 4
Zarządzanie czynnikiem ludzkim w transporcie kolejowym 127
4.1. Czynnik ludzki w Systemach Zarządzania Bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 128
4.2. Kryterium porównawcze wybranych metod oceny czynnika ludzkiego w kontekście bezpieczeństwa transportu kolejowego 130
4.3. Ocena błędów ludzkich z wykorzystaniem wybranych metod a zarządzanie bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 134
4.3.1. Model HFCAS (Human Factors Analysis and Classification System) - Analiza czynnika ludzkiego i system klasyfikacji 137
4.3.2. Model SHELL 139
4.3.3. Eye tracking 139
4.3.4. Pointing and Calling 140
4.4. Błędy ludzkie w systemach sterowania ruchem kolejowym 141
4.5. Zarządzanie ryzykiem wystąpienia błędów ludzkich w transporcie kolejowym 142
4.6. Systemy sterowania ruchem klasy B a czynnik ludzki 143
4.7. Błędy ludzkie i ich kategoryzacja 148
Rozdział 5
Zarządzanie zmianą w transporcie kolejowym 151
5.1. Zarządzanie znaczącymi zmianami w transporcie kolejowym 152
5.1.1. Kodeksy postępowania, systemy odniesienia i szacowanie ryzyka jawnego oraz określenie scenariuszy i środków bezpieczeństwa jako źródło dobrych praktyk w zarządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 158
5.1.2. Metody wyceny ryzyka jawnego - krytyczna analiza 160
5.1.3. Przygotowywanie raportów z wyceny i oceny ryzyka - kluczowe doświadczenia i problemy 168
5.2. Miejsce i rola niezależnych jednostek inspekcyjnych w polskim prawodawstwie 170
5.3. Zadania niezależnych jednostek inspekcyjnych w zarządzaniu ryzykiem w transporcie kolejowym 172
5.4. Dokumentacja niezależnych jednostek inspekcyjnych w zarządzaniu ryzykiem w transporcie kolejowym 174
5.5. Rekomendacje i zalecenia związane z funkcjonowaniem niezależnych jednostek inspekcyjnych w warunkach polskich 177
5.5.1. Zastosowanie procedury akredytacji w procesie wyłaniania jednostek oceniających adekwatność procesu zarządzania ryzykiem 178
5.5.2. Wprowadzanie innowacji w transporcie kolejowym a dopuszczalność ryzyka 181
Rozdział 6
Zarządzanie utrzymaniem wagonów towarowych 183
6.1. System zarządzania utrzymaniem wagonów towarowych - założenia metodyczne 186
6.2. Utrzymanie wagonów towarowych z punktu widzenia wymagań Rozporządzenia Komisji (UE) nr 445/2011 z dnia 10 maja 2011 r. w sprawie systemu certyfikacji podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie w zakresie obejmującym wagony towarowe oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 653/2007 197
6.3. Zarządzanie ryzykiem w procesie utrzymania wagonów towarowych 198
6.4. Zarządzanie konfiguracją w procesie utrzymania wagonów towarowych 205
6.5. Zarządzanie konfiguracją w systemie VPI 208
6.6. Zarządzanie interfejsami w utrzymaniu wagonów towarowych 216
6.7. Doskonalenie procesu zarządzania utrzymaniem taboru kolejowego 219
Rozdział 7
Zarządzanie utrzymaniem infrastruktury kolejowej 227
7.1. Nowe trendy zarządzania utrzymaniem a wybrane regulacje prawne 234
7.2. Zarządzanie konfiguracją w procesie utrzymania infrastruktury kolejowej 237
7.3. Prewencyjne utrzymanie infrastruktury kolejowej - zarys nowego podejścia 241
7.4. Wybrane przykłady innowacyjnych rozwiązań w sferze zarządzania utrzymaniem infrastruktury kolejowej oraz zarządzania konfiguracją 244
7.5. Rekomendacje doskonalenia procesów zarządzania utrzymaniem w polskich przedsiębiorstwach kolejowych 246
Rozdział 8
Zarządzanie bocznicami kolejowymi 249
8.1. Implementacja dyrektywy 2012/34 UE w sprawie utworzenia jednolitego obszaru kolejowego - nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym 249
8.2. Sporządzenie statutu sieci kolejowej jako nowy obowiązek zarządcy infrastruktury usługowej 251
8.3. Wymagania dla użytkowników bocznic kolejowych w zakresie procedury postępowania z wypadkami 253
8.4. Operacjonalizacja procesów zarządczych bocznicy kolejowej w kryterium bezpieczeństwa 255
8.5. Objęcie bocznic kolejowych certyfikatem bezpieczeństwa przewoźnika kolejowego 258
Rozdział 9
Zarządzanie jakością przewozów kolejowych 263
9.1. Zarządzanie jakością usług a transport kolejowy 264
9.2. Jakość usług przewozów kolejowych a wymagania prawne - podejście interdyscyplinarne 266
9.3. Monitorowanie jakości w transporcie pasażerskim - zarządzanie wynikami 270
9.4. Relacja systemu zarządzania jakością a system zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 273
Rozdział 10
Monitorowanie i audytowanie w systemach zarządzania bezpieczeństwem oraz utrzymaniem wagonów towarowych w transporcie kolejowym 279
10.1. Monitorowanie w systemach zarządzania 280
10.2. Monitorowanie wobec założeń systemów zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 283
10.3. Monitorowanie wyników z wykorzystaniem wspólnych wskaźników bezpieczeństwa 285
10.4. Zarządzanie wiedzą i informacją w ramach monitorowania bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 287
10.5. Mechanizmy efektywnego monitorowania strategii bezpieczeństwa i parametrów systemu zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 288
10.6. Audytowanie systemów zarządzania w transporcie kolejowym 296
10.7. Wymagania prawne opisujące mechanizmy kontroli oraz audytu w systemach zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem 297
10.8. Kontrola i audyt w systemach zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem 299
10.9. Rekomendacje dla audytorów Systemów Zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 303
Rozdział 11
Nowa teoria zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym i jej perspektywy rozwoju 307
11.1. Czwarty Pakiet Kolejowy jako źródło doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 307
11.2. Alerty bezpieczeństwa, zalecenia Państwowej Komisji ds. Badania Wypadków Kolejowych i wnioski z kontroli Najwyższej Izby Kontroli jako źródło doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 323
11.3. Cyberbezpieczeństwo i jego uwarunkowania jako dalszy obszar doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 328
11.4. Kluczowe rekomendacje strategiczne dla dalszego rozwoju i doskonalenia mechanizmów efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 330
11.5. Analiza krytyczna systemów zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 331
11.6. Założenia nowej teorii zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 332
11.7. Konceptualizacja nowej teorii zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 335
Zakończenie 339
Bibliografia 343
Załączniki 355
Załącznik nr 1 - Szczegółowy zakres przeprowadzonych badań jakościowych w latach 2007-2017 355
Załącznik nr 2 - Wykaz typowych błędów implementacyjnych występujących w trakcie budowy, wdrażania i oceny Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem dla przewoźników kolejowych zgodnie z Rozporządzeniem KE 1158/2010 362
Załącznik nr 3 - Wykaz typowych błędów implementacyjnych występujących w trakcie budowy, wdrażania i oceny Systemów Zarządzania Utrzymaniem zgodnie z Rozporządzeniem KE 445/2011 373
Spis rysunków 395
Spis tabel 399
O Autorach 401
Duet autorski, specjalizujący się w problematyce zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym z dużym dorobkiem teoretycznym i praktycznym jest gwarancją wysokiego poziomu naukowego tekstów. Autorzy monografii są ponadto znani z wielu innych publikacji w piśmiennictwie fachowym. Recenzowana monografia dała im możliwość pogłębienia i poszerzenia niektórych zagadnień, a także wprowadzenia do tekstów wielu nowych zagadnień naukowych, dotychczas dość skromnie prezentowanych w piśmiennictwie naukowym poświęconym transportowi kolejowemu.
Oceniając całościowo strukturę monografii, a w szczególności zaproponowany jej układ, można stwierdzić, że jest on, co do zasady, prawidłowy z punktu widzenia całego zamierzenia wydawniczego, polegającego na pokazaniu w szczególności odbiorcom z praktyki gospodarczej całego sektora kolejowego, czym powinno być nowoczesne podejście do systemowego zarządzania bezpieczeństwem i procesami utrzy-maniowymi w transporcie kolejowym. (…)
Autorzy wnieśli bardzo duży, nowatorski wkład własny w przygotowanie poszczególnych fragmentów publikacji. Wobec tego książka ma w bardzo dużym stopniu charakter oryginalnego dzieła naukowego, gdzie w każdej jej części widoczne są elementy własnej twórczości autorów. Dodać można, że w polskiej literaturze przedmiotu nie ma monografii tak obszernej i kompleksowo ujmującej zagadnienia zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym.
Prof. dr hab. Juliusz Engelhardt, Uniwersytet Szczeciński
Cieszę się, że powstała publikacja autorstwa Marka Jabłońskiego oraz Adama Jabłońskiego „Mechanizmy efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym”, która doskonale wpisuje się w aktualne potrzeby rynku kolejowego, odpowiadając na wiele pytań, jakie stawiają sobie każdego dnia jego uczestnicy. W mojej ocenie praca ta jest kompleksowym źródłem informacji dla specjalistów z dziedziny kolejnictwa. Na szczególną uwagę zasługuje imponująca liczba źródłowych materiałów, wykorzystanych przez autorów oraz czas powstawania opracowania.
Dodatkową zaletą tej publikacji jest zawarty w niej materiał dydaktyczno-poglądowy i wiele praktycznych rozwiązań stosowanych przy wdrażaniu systemów zarządzania bezpieczeństwem i systemów zarządzania utrzymaniem, a jej atrakcyjność podnosi zastosowany zrozumiały i czytelny język, co w tego typu opracowaniach nie jest łatwe do osiągnięcia. Wymienione czynniki oraz doświadczenie autorów czynią opisywaną monografię lekturą obowiązkową dla osób zaangażowanych w rozwój systemu zarządzania bezpieczeństwem. Książka stanowi moim zdaniem doskonałe uzupełnienie działań Urzędu Transportu Kolejowego w ramach Akademii UTK, mających na celu zwiększenie świadomości uczestników rynku kolejowego w obszarze systemów zarządzania bezpieczeństwem. To niewątpliwie stanowi kolejny krok na drodze do rozwoju kultury bezpieczeństwa w Polsce.
Gratuluję autorom osiągniętego rezultatu, a Państwu życzę przyjemnej lektury.
Dr. inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego
Spis skrótów 7
Wstęp 11
Rozdział 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów efektywnego zarządzania bocznicami kolejowymi 15
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 15
1.2. Założenia teoretyczne 16
Rozdział 2
Systemowe zarządzanie obiektami technicznymi na przykładzie bocznic kolejowych 25
2.1. Teoria złożoności a zarządzanie obiektami technicznymi 25
2.2. Wysoka efektywność w zarządzaniu złożonymi obiektami technicznymi 35
2.3. Zarządzanie projektami złożonych obiektów technicznych 43
2.4. Zarządzanie procesami złożonych obiektów technicznych 54
2.5. Zarządzanie technologiczne złożonych obiektów technicznych 63
2.6. Zarządzanie inwestycyjne złożonych obiektów technicznych 65
2.7. Modele biznesu złożonych obiektów technicznych 68
Rozdział 3
Bocznice kolejowe jako złożone obiekty techniczne w obecnych uwarunkowaniach prawnych 77
3.1. Uwarunkowania prawne funkcjonowania bocznic kolejowych 77
3.2. Zarządzanie bezpieczeństwem na bocznicach kolejowych 84
3.3. Infrastruktura prywatna - założenia ogólne 94
3.4. Świadectwo bezpieczeństwa bocznicy kolejowej - uwarunkowania techniczne i administracyjne 108
Rozdział 4
Dokumentacja bocznic kolejowych niezbędna dla ich efektywnego funkcjonowania 111
4.1. Zasady projektowania regulaminu pracy bocznicy kolejowej 111
4.2. Wymagania dla opracowywania planów schematycznych bocznic kolejowych 113
Rozdział 5
Zarządzanie procesami utrzymaniowymi bocznicy kolejowej 119
5.1. Procesy utrzymania bocznic kolejowych - uwarunkowania techniczno-organizacyjne 119
5.2. Zarządzanie składnikami aktywów bocznicy kolejowej w jej cyklu życiu 122
Rozdział 6
Zarządzanie efektywnością bocznic kolejowych z uwzględnieniem realizowanych procesów eksploatacyjnych 127
6.1. Kluczowe obszary rozbudowanej analizy efektywności bocznic kolejowych 129
6.2. Koncepcje projektów techniczno-eksploatacyjnych na bocznicach kolejowych 132
6.3. Organizacja i realizacja procesu budowlanego związanego z modernizacją bocznic kolejowych 166
6.4. Rozwiązania IT w zarządzaniu efektywnością bocznic kolejowych 169
6.5. System pomiaru efektywności bocznic kolejowych 185
6.6. Autorska metodyka zarządzania projektami poprawy efektywności pracy bocznic kolejowych 190
6.7. Rekomendacje strategiczne w zakresie oceny efektywności bocznic kolejowych 196
Zakończenie 199
Bibliografia 203
Spis tabel 211
Spis rysunków 215
Spis zdjęć 217
O Autorach 219
W publikacji szeroko opisano zakres i metodykę badań mechanizmów efektywnego zarządzania bocznicami kolejowymi, jak również zagadnienia dotyczące wysokiej efektywności w zarządzaniu złożonymi obiektami technicznymi. Uwzględniono zagadnienia zarządzania projektami oraz zarządzanie procesami, problematykę zarządzania inwestycyjnego, a także kwestię modeli biznesu złożonych obiektów technicznych, jakimi są bocznice kolejowe. Zaprezentowane zostały aspekty prawne, których charakterystyka jest niezbędna dla pełnego zrozumienia pracy bocznic kolejowych, kwestie utrzymania oczekiwanego poziomu bezpieczeństwa na bocznicach kolejowych, jak również proces uzyskiwania świadectwa bezpieczeństwa bocznic kolejowych oraz wymaganą do stosowania dokumentację pracy bocznic kolejowych.
W książce przedstawiono szereg rozwiązań, które określają zakres praktycznych analiz służących doskonaleniu efektywności pracy bocznic kolejowych oraz zawarto użyteczne dla menedżerów bocznic kolejowych rozwiązania praktyczne i propozycje podejścia do doskonalenia efektywności pracy bocznic kolejowych, a także zaprezentowano autorską metodykę zarządzania projektami poprawy efektywności pracy bocznic kolejowych.
W Polsce, pomimo istotnego znaczenia bocznic w łańcuchach dostaw, poświęcono im niewiele miejsca w publikacjach naukowych. Podjęcie przez Autorów badań nad efektywnym zarządzaniem tymi złożonymi obiektami technicznymi należy uznać jako uzasadnione. Monografia wypełnia w znacznym stopniu istniejącą lukę zarówno w aspekcie rozważań teoretycznych, jak i aplikacyjnych. (…) Zaprezentowana koncepcja może stanowić punkt wyjścia do dalszych rozważań nad metodami i instrumentami doskonalenia efektywności pracy bocznic kolejowych. (…) Autorska koncepcja doskonalenia efektywności bocznic kolejowych na tle uwarunkowań endogenicznych i egzogenicznych stanowi istotny wkład do teorii nauk o zarządzaniu i jakości oraz inżynierii lądowej i transportu. (…)
Z recenzji dr hab. Tadeusza Dyra, prof. nadzw. Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu
Spis skrótów 11
Wstęp 15
Rozdział 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 21
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 22
1.2. Założenia teoretyczne 23
Rozdział 2
Specyficzne uwarunkowania funkcjonowania podmiotów sektora kolejowego 31
2.1. Przedsiębiorstwo kolejowe jako organizacja wysokiej niezawodności (High Reliability Organization) 33
2.2. Miejsce i rola zarządców infrastruktury kolejowej w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 39
2.3. Miejsce i rola przewoźników kolejowych (pasażerskich i towarowych) w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 40
2.4. Miejsce i rola operatorów bocznic kolejowych w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 42
2.5. Miejsce i rola podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie pojazdów kolejowych w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 44
2.6. Efektywność przedsiębiorstw kolejowych a kształtowanie ich kultury bezpieczeństwa 47
Rozdział 3
Kluczowe byty ontologiczne przedsiębiorstw kolejowych w ich procesach zarządzania 51
3.1. Model biznesu przedsiębiorstw kolejowych 52
3.2. Strategia przedsiębiorstw kolejowych 55
3.3. Procesy w przedsiębiorstwach kolejowych 58
3.4. Projekty w przedsiębiorstwach kolejowych 60
Rozdział 4
Systemy zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym a funkcjonowanie przedsiębiorstw kolejowych 65
4.1. Systemy zarządzania bezpieczeństwem w przedsiębiorstwach kolejowych a ich kultura bezpieczeństwa 68
4.2. Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwach kolejowych a kultura bezpieczeństwa 85
4.3. Zarządzanie zmianą oraz innowacjami a kształtowanie kultury bezpieczeństwa przedsiębiorstw kolejowych 91
4.4. Model Dojrzałości Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem w kontekście jego rozwoju w przedsiębiorstwach kolejowych 99
4.5. Zdarzenia kolejowe a systemy zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 114
Rozdział 5
Istota kultury organizacyjnej w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 125
5.1. Kultura organizacyjna a funkcjonowanie przedsiębiorstw kolejowych 125
5.2. Kontekst organizacji a kultura organizacyjna przedsiębiorstw kolejowych 137
5.3. Podejście systemowe i sieciowe w kształtowaniu kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych 139
5.4. Przywództwo menedżerów jako kluczowy czynnik kształtujący kulturę organizacyjną przedsiębiorstw kolejowych 146
Rozdział 6
Kultura bezpieczeństwa jako specyficzny rodzaj kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych - założenia 151
6.1. Kultura bezpieczeństwa w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 151
6.2. Typy kultury bezpieczeństwa w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 158
6.3. Metody oceny kultury bezpieczeństwa wraz z oceną czynnika ludzkiego i organizacyjnego adekwatne dla transportu kolejowego 161
6.4. Kultura bezpieczeństwa technicznego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 217
6.5. Kultura bezpieczeństwa zawodowego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 223
6.6. Kultura bezpieczeństwa behawioralnego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 224
Rozdział 7
Kultura bezpieczeństwa jako specyficzny rodzaj kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych - operacjonalizacja 229
7.1. Kultura bezpieczeństwa a aspekty ergonomii pracy przedsiębiorstw kolejowych 230
7.2. Kultura bezpieczeństwa a warstwowe modele bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 238
7.3. Kultura bezpieczeństwa a założenia systemów zarządzania BHP 246
7.4. Koncepcja uczciwej i sprawiedliwej kultury bezpieczeństwa Just Culture a uwarunkowania transportu kolejowego 249
7.5. Pomiar kultury bezpieczeństwa przedsiębiorstw kolejowych 253
Rozdział 8
Miejsce i rola człowieka w przedsiębiorstwach kolejowych 263
8.1. Zarządzanie kompetencjami personelu a kultura organizacyjna przedsiębiorstw kolejowych 263
8.2. Realizacja procesu utrzymania kompetencji w przedsiębiorstwach kolejowych 275
8.3. Czynnik ludzki w przedsiębiorstwach kolejowych - kluczowe aspekty 309
8.4. Niezawodność człowieka a budowa kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 322
8.5. Świadomość, zaangażowanie i motywacja jako kluczowe atrybuty personelu przedsiębiorstw kolejowych jako krytycznego dla bezpieczeństwa kolejowego 330
8.6. Stres zawodowy, aktywność zawodowa i obciążenie pracą personelu a kultura bezpieczeństwa technicznego i zawodowego przedsiębiorstw kolejowych 332
8.7. Czynnik organizacyjny a zarządzanie ludźmi w przedsiębiorstwach kolejowych 341
8.8. Metody oceny wpływu czynnika ludzkiego i organizacyjnego na bezpieczeństwo mające zastosowanie w przedsiębiorstwach kolejowych 343
Rozdział 9
Systemy sterowania ruchem kolejowym i prowadzenie ruchu kolejowego a czynnik ludzki i organizacyjny 349
9.1. Czynnik ludzki i organizacyjny w zarządzaniu konfiguracją kolejowych systemów technicznych 349
9.2. Czynnik ludzki i organizacyjny w analizie wypadkowości w sektorze transportu kolejowego 358
9.3. Czynnik ludzki i organizacyjny w systemach sterowania i prowadzenia ruchu kolejowego 361
9.4. Czynnik ludzki a urządzenia samoczynnego hamowania pociągów (SHP) i inne rozwiązania techniczne w transporcie kolejowym 371
9.5. Rola symulatorów w transporcie kolejowym a czynnik ludzki 383
Rozdział 10
Operacjonalizacja zasad zarządzania poprzez kulturę bezpieczeństwa w transporcie kolejowym w ujęciu systemowym i procesowym - wybrane rozwiązania implementacyjne 395
10.1. Analiza wypadków kolejowych a czynnik ludzki - wyniki badań 396
10.1.1. Wypadki na liniach kolejowych 397
10.1.2. Wypadki w ramach systemu kolejowego i z udziałem strony trzeciej 399
10.1.3. Analiza przyczyn zdarzeń kolejowych 403
10.1.4. Zdarzenia podczas wykonywania prac modernizacyjnych i remontowych na liniach kolejowych 415
10.1.5. Wypadki i poważne wypadki na bocznicach kolejowych 417
10.1.6. Analiza przyczyn występowania zdarzeń na bocznicach kolejowych 419
10.1.7. Bezpieczeństwo na przejazdach kolejowo-drogowych 422
10.2. Modele kultury bezpieczeństwa mające zastosowanie w przedsiębiorstwach kolejowych 425
10.3. Autorski model kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 439
10.4. Autorski model pomiaru kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 442
10.5. Przebiegi procesów zarządzania kulturą bezpieczeństwa i czynnikiem ludzkim i organizacyjnym 445
Podsumowanie i wnioski końcowe 461
Bibliografia 477
Spis rysunków 499
Spis wykresów 502
Spis tabel 503
O Autorach 507
Zarządzanie bezpieczeństwem w transporcie kolejowym w ostatnich latach rozwija się szczególnie dynamicznie. Nakłady na doskonalenie kwestii bezpieczeństwa stymulowane są przez oczekiwania społeczne, a także cele polityczne i ekonomiczne. Książka jest źródłem wiedzy niezbędnej do kształtowania dojrzałej kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwach kolejowych.
Analizie poddane w niej zostały m.in.:
- istota kultury organizacyjnej w aspekcie kultury bezpieczeństwa
- definicje, typy oraz modele kultury bezpieczeństwa w ujęciu teoretycznym
- rola czynników ludzkich organizacyjnych w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym
- rola kultury bezpieczeństwa w minimalizacji zdarzeń kolejowych i wypadków przy pracy.
Dostarcza także czytelnikowi praktycznych narzędzi służących wdrożeniu podstawowych wartości podwyższających jakość zarządzania w zakresie bezpieczeństwa w transporcie kolejowym.
Wypełniając lukę w wiedzy w zakresie miejsca i roli kultury bezpieczeństwa oraz czynnika ludzkiego i organizacyjnego w procesach doskonalenia systemów zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym, autorzy wychodzą naprzeciw potrzebom menedżerów przedsiębiorstw kolejowych, a także studentów uczelni technicznych i ekonomicznych kształcących się na kierunkach związanych z kolejnictwem.
„Przedstawiona do recenzji książka stanowi spójne dzieło (…). Praca ta wypełnia według autorów lukę wiedzy w zakresie miejsca i roli kultury bezpieczeństwa oraz czynnika ludzkiego i organizacyjnego w procesach doskonalenia systemów zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym i trudno się w tym miejscu nie zgodzić z autorami. Monografia ta powinna pomóc menadżerom w podwyższaniu jakości zarządzania przedsiębiorstwami kolejowymi. Może też stanowić lekturę rozszerzającą wiedzę studentów uczelni technicznych i ekonomicznych kształcących się na kierunkach kolejowych. (…) W przedstawionej do oceny pracy można dostrzec warsztat doświadczalny, oryginalny i twórczy, ale również teoretyczny, odtwórczy. Przygotowane opracowanie, dzięki nagromadzeniu materiału badawczego i źródłowego, umożliwia samodzielne studia w zakresie omawianych zagadnień. (…) Najważniejszym zagadnieniem jest przedstawienie autorskiego modelu kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym oraz autorskiego modelu pomiaru kultury bezpieczeństwa. (…) Konkludując, należy uznać, że przedstawiony do oceny materiał w postaci monografii jest ciekawy i może stanowić wskazówkę do dalszych prac naukowo-badawczych”.
dr hab. inż. Jakub Młyńczak, prof. PŚ, Katedra Transportu Kolejowego, Wydział Transportu i Inżynierii Lotniczej, Politechniki Śląskiej
„Bezpieczeństwo polskiego transportu kolejowego jest wartością nadrzędną – kluczowym warunkiem zrównoważonego rozwoju branży kolejowej. Nie ma mowy o bezpieczeństwie bez świadomości kultury bezpieczeństwa w każdej organizacji, a w konsekwencji – w całym systemie kolejowym. Co istotne, kultura bezpieczeństwa wraz z wejściem w życie przepisów IV Pakietu Kolejowego staje się też wymogiem prawnym stawianym przedsiębiorstwom kolejowym. Filarem kultury bezpieczeństwa jest m.in. proaktywne podejście do kwestii bezpieczeństwa. Takie podejście opiera się na właściwie stosowanym procesie zarządzania ryzykiem, w tym wykorzystywaniu wiedzy i kompetencji do identyfikowania zagrożeń i wdrażaniu adekwatnych środków kontroli ryzyka. W tym aspekcie tak istotny staje się wpływ czynnika ludzkiego i organizacyjnego w budowaniu znaczenia kultury bezpieczeństwa. O konieczności podjęcia pogłębionej analizy wpływu czynnika ludzkiego na bezpieczeństwo transportu kolejowego świadczy znaczący udział wpływu działań i zachowań ludzkich na wypadkowość tej gałęzi transportu. Monografia „Mechanizmy kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym. Czynnik ludzki i organizacyjny” autorstwa prof. nadzw. dr. hab. inż. Adama Jabłońskiego oraz prof. nadzw. dr. hab. inż. Marka Jabłońskiego nie tylko dostarcza czytelnikowi podstaw teoretycznych niezbędnych do kształtowania dojrzałej kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwach kolejowych, ale też wyposaża go w praktyczne narzędzia i mechanizmy służące wdrożeniu podstawowych wartości składających się na współcześnie rozumianą kulturę bezpieczeństwa w transporcie kolejowym.
Niniejsza publikacja wpisuje się w rozwijaną przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego od 2016 r. koncepcję kultury bezpieczeństwa określoną w Deklaracji w sprawie rozwoju bezpieczeństwa w transporcie kolejowym”.
dr inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego
List of abbreviations 9
Introduction 11
Chapter 1
The scope and methodology of research into the mechanisms of shaping safety culture in rail transport 17
1.1. The general outline of scientific discussion 18
1.2. Theoretical assumptions 19
Chapter 2
Specific conditions for the functioning of entities in the rail sector 27
2.1. A railway enterprise as a High Reliability Organization 29
2.2. The place and role of railway infrastructure managers and railway undertakings in shaping safety culture in rail transport 35
2.3. The place and role of railway siding users in shaping safety culture in rail transport 37
2.4. The place and role of entities in charge of maintenance of railway vehicles (ECMs) in shaping safety culture in rail transport 39
Chapter 3
Safety management systems in rail transport and the functioning of railway enterprises 43
3.1. Safety management systems in railway enterprises and their safety culture 46
3.2. Risk management in railway enterprises and safety culture 56
3.3. Change and innovation management and shaping the safety culture of railway enterprises 61
Chapter 4
Safety culture as a specific type of the organizational culture of railway enterprises - assumptions 69
4.1. Safety culture in railway enterprise management 69
4.2. Technical safety culture in railway enterprise management 74
4.3. Occupational safety culture in railway enterprise management 76
4.4. Behavioral safety culture in railway enterprise management 78
Chapter 5
Safety culture as a specific type of the organizational culture of railway enterprises - operationalization 81
5.1. Safety culture and aspects of the workplace ergonomics in railway enterprises 81
5.2. OHS safety culture and the assumptions of OHS management systems 86
5.3. The concept of Just Culture and conditions of rail transport 89
5.4. Measurement of the safety culture of railway enterprises 92
Chapter 6
The place and role of a person in railway enterprises 97
6.1. Personnel competency management and the organizational culture of railway enterprises 97
6.2. A human factor in railway enterprises - key aspects 110
6.3. Awareness, commitment and motivation as the crucial attributes of the personnel of railway enterprises critical to railway safety 122
6.4. An organizational factor, occupational stress and the culture of the technical and occupational safety of railway enterprises 124
Chapter 7
Railway traffic control systems and railway traffic management
versus human and organizational factors 129
7.1. Human and organizational factors in managing the configuration of railway technical systems 129
7.2. Human and organizational factors in the analysis of accidents in the rail transport sector 138
7.3. Human and organizational factors in railway traffic control and management systems 140
Chapter 8
The operationalization of management principles through safety culture in rail transport in terms of systems and processes - selected implementation solutions 145
8.1. An original model of shaping safety culture in rail transport 146
8.2. An original model of measuring safety culture in rail transport 149
8.3. The course of the management of safety culture processes and human and organizational factors 151
Conclusion 167
References 183
List of figures 195
List of tables 196
About the authors 197
Zaprezentowane w monografii treści, koncepcje, metody i techniki mają charakter holistyczny, gdyż holistyczne jest zagadnienie bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Autorzy sięgnęli do bardzo wielu źródeł literaturowych oraz uwarunkowań praktycznych, aby w sposób dogłębny wyjaśnić uwarunkowania mechanizmów kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym. Praca ta wypełnia według autorów lukę wiedzy w zakresie miejsca i roli kultury bezpieczeństwa oraz czynnika ludzkiego i organizacyjnego w procesach doskonalenia systemów zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym. Analizuje także wpływ aspektów technicznych na kształtowanie zachowań pracowników w systemie kolejowym. W szczególności w kontekście rozwiązań technicznych odnosi się do efektywnego wykorzystania urządzeń sterowania ruchem kolejowym i zasad sterowania ruchem kolejowym, ocenianych z punktu widzenia czynnika ludzkiego i organizacyjnego. Posłużyć powinna menadżerom w podwyższaniu jakości zarządzania przedsiębiorstwami kolejowymi.
(…) „Praca stanowi swoiste kompendium wiedzy o możliwościach praktycznej realizacji podnoszenia poziomu bezpieczeństwa w ruchu kolejowym na rynku Unii Europejskiej z wykorzystaniem dorobku teoretycznego nauk o zarządzaniu, z zaakcentowaniem znaczenia tematyki kultury bezpieczeństwa. Sądzę że praca ma charakter wyjątkowy. Wyjątkowość jej polega na umiejętnym powiązaniu elementów teorii i praktyki zarządzania wobec specyficznych wymagań sektora kolejowego. Wkomponowuje kwestie kultury bezpieczeństwa w dorobek związany z aktualnymi dokumentami na poziomie Unii Europejskiej, wpisując się w założenia tzw. IV Pakietu Kolejowego. Na podkreślenie zasługuje opracowanie autorskiego modelu kształtowania i pomiaru kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym. Ten innowacyjny model ma zastosowanie do przedsiębiorstw kolejowych na poziomie Europy, może być także wykorzystany do budowy modeli przedsiębiorstw kolejowych na poziomie poszczególnych krajów. Interdyscyplinarność modelu sprzyja transferowi wiedzy i technologii w transporcie kolejowym, akcentując konieczność budowy pozytywnej kultury bezpieczeństwa zarówno przedsiębiorstw kolejowych jak i całego systemu kolejowego. Model ten w swych założeniach uwzględnia wpływ zarówno o charakterze gospodarczym jak i społecznym. Wpływ ten wynika nie tylko z upowszechniania praktyk czy zachowań, ale zachęca do wymiany doświadczeń obejmując swym zasięgiem podmioty funkcjonujące na rynku kolejowym oraz poszczególnych interesariuszy. Wpływ ten może się przejawiać w reakcji instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo w ruchu kolejowym zarówno na poziomie Unii Europejskiej jak i krajowym. Może się odnosić także do zaangażowania osób zajmujących się teorią i praktyką zarządzania w zakresie doskonalenia systemów zarządzania bezpieczeństwem, wpływając na rozwój i wzrost zainteresowania tą tematyką.”(…).
Z recenzji: Prof. dr hab. Andrzeja Chodyńskiego, Redaktora tematycznego czasopisma Security. Theory and Practice, Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Poland
List of abbreviations 11
Introduction 15
Chapter 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 19
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 19
1.2. Założenia teoretyczne 19
Chapter 2
Zarządzanie systemowe i procesowe w transporcie kolejowym 31
2.1. Doskonalenie aspektów zarządzania jako czynnik zwiększający możliwości poprawy bezpieczeństwa w transporcie kolejowym a podejście systemowe 35
2.2. Podejście procesowe w efektywnym zarządzaniu bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 42
2.3. Bezpieczeństwo transportu kolejowego - aspekty zarządcze 47
Chapter 3
Zarządzanie ryzykiem technicznym i zawodowym w transporcie kolejowym 55
3.1. Ryzyko techniczne w transporcie kolejowym 62
3.2. Modele zarządzania ryzykiem technicznym w transporcie kolejowym 69
3.3. System zarządzania ryzykiem w transporcie kolejowym - założenia metodologiczne 91
3.3.1. Integracja i konfiguracja a system zarządzania ryzykiem w transporcie kolejowym 92
3.3.2. Zakres prawny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 94
3.3.3. Zakres organizacyjny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 96
3.3.4. Zakres technologiczny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 98
3.4. Kluczowe aspekty kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 101
3.5. Ryzyko zawodowe w transporcie kolejowym 114
3.6. Miejsce i rola stosowania dobrych praktyk w zarządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwem z wykorzystaniem benchmarkingu 118
3.7. Zalecenia strategiczne dla przedsiębiorców kolejowych w zakresie stosowania ryzyka technicznego i zawodowego 124
Chapter 4
Zarządzanie czynnikiem ludzkim w transporcie kolejowym 127
4.1. Czynnik ludzki w Systemach Zarządzania Bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 128
4.2. Kryterium porównawcze wybranych metod oceny czynnika ludzkiego w kontekście bezpieczeństwa transportu kolejowego 130
4.3. Ocena błędów ludzkich z wykorzystaniem wybranych metod a zarządzanie bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 134
4.3.1. Model HFCAS (Human Factors Analysis and Classification System) - Analiza czynnika ludzkiego i system klasyfikacji 137
4.3.2. Model SHELL 139
4.3.3. Eye tracking 139
4.3.4. Pointing and Calling 140
4.4. Błędy ludzkie w systemach sterowania ruchem kolejowym 141
4.5. Zarządzanie ryzykiem wystąpienia błędów ludzkich w transporcie kolejowym 142
4.6. Systemy sterowania ruchem klasy B a czynnik ludzki 143
4.7. Błędy ludzkie i ich kategoryzacja 148
Chapter 5
Zarządzanie zmianą w transporcie kolejowym 151
5.1. Zarządzanie znaczącymi zmianami w transporcie kolejowym 152
5.1.1. Kodeksy postępowania, systemy odniesienia i szacowanie ryzyka jawnego oraz określenie scenariuszy i środków bezpieczeństwa jako źródło dobrych praktyk w zarządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 158
5.1.2. Metody wyceny ryzyka jawnego - krytyczna analiza 160
5.1.3. Przygotowywanie raportów z wyceny i oceny ryzyka - kluczowe doświadczenia i problemy 168
5.2. Miejsce i rola niezależnych jednostek inspekcyjnych w polskim prawodawstwie 170
5.3. Zadania niezależnych jednostek inspekcyjnych w zarządzaniu ryzykiem w transporcie kolejowym 172
5.4. Dokumentacja niezależnych jednostek inspekcyjnych w zarządzaniu ryzykiem w transporcie kolejowym 174
5.5. Rekomendacje i zalecenia związane z funkcjonowaniem niezależnych jednostek inspekcyjnych w warunkach polskich 177
5.5.1. Zastosowanie procedury akredytacji w procesie wyłaniania jednostek oceniających adekwatność procesu zarządzania ryzykiem 178
5.5.2. Wprowadzanie innowacji w transporcie kolejowym a dopuszczalność ryzyka 181
Chapter 6
Zarządzanie utrzymaniem wagonów towarowych 183
6.1. System zarządzania utrzymaniem wagonów towarowych - założenia metodyczne 186
6.2. Utrzymanie wagonów towarowych z punktu widzenia wymagań Rozporządzenia Komisji (UE) nr 445/2011 z dnia 10 maja 2011 r. w sprawie systemu certyfikacji podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie w zakresie obejmującym wagony towarowe oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 653/2007 197
6.3. Zarządzanie ryzykiem w procesie utrzymania wagonów towarowych 198
6.4. Zarządzanie konfiguracją w procesie utrzymania wagonów towarowych 205
6.5. Zarządzanie konfiguracją w systemie VPI 208
6.6. Zarządzanie interfejsami w utrzymaniu wagonów towarowych 216
6.7. Doskonalenie procesu zarządzania utrzymaniem taboru kolejowego 219
Chapter 7
Zarządzanie utrzymaniem infrastruktury kolejowej 227
7.1. Nowe trendy zarządzania utrzymaniem a wybrane regulacje prawne 234
7.2. Zarządzanie konfiguracją w procesie utrzymania infrastruktury kolejowej 237
7.3. Prewencyjne utrzymanie infrastruktury kolejowej - zarys nowego podejścia 241
7.4. Wybrane przykłady innowacyjnych rozwiązań w sferze zarządzania utrzymaniem infrastruktury kolejowej oraz zarządzania konfiguracją 244
7.5. Rekomendacje doskonalenia procesów zarządzania utrzymaniem w polskich przedsiębiorstwach kolejowych 246
Chapter 8
Zarządzanie bocznicami kolejowymi 249
8.1. Implementacja dyrektywy 2012/34 UE w sprawie utworzenia jednolitego obszaru kolejowego - nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym 249
8.2. Sporządzenie statutu sieci kolejowej jako nowy obowiązek zarządcy infrastruktury usługowej 251
8.3. Wymagania dla użytkowników bocznic kolejowych w zakresie procedury postępowania z wypadkami 253
8.4. Operacjonalizacja procesów zarządczych bocznicy kolejowej w kryterium bezpieczeństwa 255
8.5. Objęcie bocznic kolejowych certyfikatem bezpieczeństwa przewoźnika kolejowego 258
Chapter 9
Zarządzanie jakością przewozów kolejowych 263
9.1. Zarządzanie jakością usług a transport kolejowy 264
9.2. Jakość usług przewozów kolejowych a wymagania prawne - podejście interdyscyplinarne 266
9.3. Monitorowanie jakości w transporcie pasażerskim - zarządzanie wynikami 270
9.4. Relacja systemu zarządzania jakością a system zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 273
Chapter 10
Monitorowanie i audytowanie w systemach zarządzania bezpieczeństwem oraz utrzymaniem wagonów towarowych w transporcie kolejowym 279
10.1. Monitorowanie w systemach zarządzania 280
10.2. Monitorowanie wobec założeń systemów zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 283
10.3. Monitorowanie wyników z wykorzystaniem wspólnych wskaźników bezpieczeństwa 285
10.4. Zarządzanie wiedzą i informacją w ramach monitorowania bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 287
10.5. Mechanizmy efektywnego monitorowania strategii bezpieczeństwa i parametrów systemu zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 288
10.6. Audytowanie systemów zarządzania w transporcie kolejowym 296
10.7. Wymagania prawne opisujące mechanizmy kontroli oraz audytu w systemach zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem 297
10.8. Kontrola i audyt w systemach zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem 299
10.9. Rekomendacje dla audytorów Systemów Zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 303
Chapter 11
Nowa teoria zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym i jej perspektywy rozwoju 307
11.1. Czwarty Pakiet Kolejowy jako źródło doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 307
11.2. Alerty bezpieczeństwa, zalecenia Państwowej Komisji ds. Badania Wypadków Kolejowych i wnioski z kontroli Najwyższej Izby Kontroli jako źródło doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 323
11.3. Cyberbezpieczeństwo i jego uwarunkowania jako dalszy obszar doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 328
11.4. Kluczowe rekomendacje strategiczne dla dalszego rozwoju i doskonalenia mechanizmów efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 330
11.5. Analiza krytyczna systemów zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 331
11.6. Założenia nowej teorii zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 332
11.7. Konceptualizacja nowej teorii zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 335
Ending 339
References 343
Attachments 355
Attachment No. 1 - Szczegółowy zakres przeprowadzonych badań jakościowych w latach 2007-2017 355
Attachment No. 2 - Wykaz typowych błędów implementacyjnych występujących w trakcie budowy, wdrażania i oceny Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem dla przewoźników kolejowych zgodnie z Rozporządzeniem KE 1158/2010 362
Attachment No. 3 - Wykaz typowych błędów implementacyjnych występujących w trakcie budowy, wdrażania i oceny Systemów Zarządzania Utrzymaniem zgodnie z Rozporządzeniem KE 445/2011 373
List of Figures 395
List of Tables 399
About the Authors 401
The author’s duo specializing in the issues of safety management in rail transport with exorbitant and practical achievements is a guarantee of the scientific level of the texts. The authors of the monographs are also known from many other publications in the professional literature. The reviewed monograph gave them the opportunity to deepen and expand some of the missiles, as well as time for the texts of many new key issues, previously quite modestly presented in the scientific literature on rail transport.
When assessing the layout of the monograph in the metro system, and in particular the portable layout, it can be established that it is, in principle, recommended from the point of view of the entire publishing system, consisting in showing, in particular, to the recipients from economic practice the entire railway sector, which should be beneficial for the management of safety and maintenance processes in rail transport. (…)
The authors made a very large, innovative own contribution to the preparation of individual fragments of the publication. Therefore, the book is to a very large extent an original scientific work, where in each part of it you can see the authors’ own work. It can be added that the Polish literature on the subject does not include such an extensive and comprehensive monograph covering the issues of safety and maintenance management in rail transport.
Prof. Juliusz Engelhardt, Ubiversity of Szczecin
I am glad that the publication by Marek Jabłoński and Adam Jabłoński on “Mechanisms of effective safety management in rail transport” was published, which perfectly fits the current needs of the railway market, answering many questions that its participants ask themselves every day. is a comprehensive source of information for railway specialists, with special attention should be paid to the impressive number of source materials used by the authors and the time of the study.
An additional advantage of this publication is the didactic and illustrative material it contains and many practical solutions used in the implementation of safety management systems and maintenance management systems, and its attractiveness is increased by the use of understandable and legible language, which is not easy to achieve in such studies. The above-mentioned factors and the authors’ experience make the monograph a must-read for those involved in the development of the safety management system. In my opinion, the book is a perfect complement to the activities of the Railway Transport Office within the UTK Academy, aimed at increasing the awareness of rail market participants in the area of safety management systems. This is undoubtedly another step towards the development of a security culture in Poland.
Congratulations to the authors of the result achieved, and I wish you a pleasant reading.
Dr. Eng. Ignacy Góra, President of the National Safety Authority (UTK)
List of abbreviations 7
Introduction 11
Chapter 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów efektywnego zarządzania bocznicami kolejowymi 15
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 15
1.2. Założenia teoretyczne 16
Chapter 2
Systemowe zarządzanie obiektami technicznymi na przykładzie bocznic kolejowych 25
2.1. Teoria złożoności a zarządzanie obiektami technicznymi 25
2.2. Wysoka efektywność w zarządzaniu złożonymi obiektami technicznymi 35
2.3. Zarządzanie projektami złożonych obiektów technicznych 43
2.4. Zarządzanie procesami złożonych obiektów technicznych 54
2.5. Zarządzanie technologiczne złożonych obiektów technicznych 63
2.6. Zarządzanie inwestycyjne złożonych obiektów technicznych 65
2.7. Modele biznesu złożonych obiektów technicznych 68
Chapter 3
Bocznice kolejowe jako złożone obiekty techniczne w obecnych uwarunkowaniach prawnych 77
3.1. Uwarunkowania prawne funkcjonowania bocznic kolejowych 77
3.2. Zarządzanie bezpieczeństwem na bocznicach kolejowych 84
3.3. Infrastruktura prywatna - założenia ogólne 94
3.4. Świadectwo bezpieczeństwa bocznicy kolejowej - uwarunkowania techniczne i administracyjne 108
Chapter 4
Dokumentacja bocznic kolejowych niezbędna dla ich efektywnego funkcjonowania 111
4.1. Zasady projektowania regulaminu pracy bocznicy kolejowej 111
4.2. Wymagania dla opracowywania planów schematycznych bocznic kolejowych 113
Chapter 5
Zarządzanie procesami utrzymaniowymi bocznicy kolejowej 119
5.1. Procesy utrzymania bocznic kolejowych - uwarunkowania techniczno-organizacyjne 119
5.2. Zarządzanie składnikami aktywów bocznicy kolejowej w jej cyklu życiu 122
Chapter 6
Zarządzanie efektywnością bocznic kolejowych z uwzględnieniem realizowanych procesów eksploatacyjnych 127
6.1. Kluczowe obszary rozbudowanej analizy efektywności bocznic kolejowych 129
6.2. Koncepcje projektów techniczno-eksploatacyjnych na bocznicach kolejowych 132
6.3. Organizacja i realizacja procesu budowlanego związanego z modernizacją bocznic kolejowych 166
6.4. Rozwiązania IT w zarządzaniu efektywnością bocznic kolejowych 169
6.5. System pomiaru efektywności bocznic kolejowych 185
6.6. Autorska metodyka zarządzania projektami poprawy efektywności pracy bocznic kolejowych 190
6.7. Rekomendacje strategiczne w zakresie oceny efektywności bocznic kolejowych 196
Ending 199
References 203
List of Tables 211
List of Figures 215
List of photos 217
About the authors 219
The publication broadly describes the scope and methodology of research on the mechanisms of effective management of railway sidings, as well as issues related to high efficiency in the management of complex technical facilities. The issues of project management and process management, investment management issues, as well as the issue of business models for complex technical facilities, such as railway sidings, were taken into account. Legal aspects are presented, the characteristics of which are necessary for a full understanding of the operation of railway sidings, the issues of maintaining the expected safety level on railway sidings, as well as the process of obtaining a safety certificate for railway sidings and the documentation required for the operation of railway sidings.
The book presents a number of solutions that define the scope of practical analyzes aimed at improving the efficiency of railway siding work, and includes practical solutions useful for railway siding managers and proposals for an approach to improving the efficiency of railway siding work, as well as a proprietary methodology for managing projects to improve the efficiency of railway siding work.
In Poland, despite the significant importance of siding in supply chains, little space has been devoted to them in scientific publications. The authors of the research on the effective management of these complex technical objects should be considered justified. The monograph to a large extent fills the existing gap, both in terms of theoretical and application considerations. (…) The presented concept may be a starting point for further considerations on methods and instruments for improving the effectiveness of railway sidings. (…) The original concept of improving the efficiency of railway sidings against the background of endogenous and exogenous conditions is a significant contribution to the theory of management and quality sciences, as well as civil engineering and transport. (…)
From the review of dr hab. Tadeusz Dyra, prof. University of Technology and Humanities Casimir Pulaski in Radom
List of abbreviations 11
Introduction 15
Chapter 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 21
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 22
1.2. Założenia teoretyczne 23
Chapter 2
Specyficzne uwarunkowania funkcjonowania podmiotów sektora kolejowego 31
2.1. Przedsiębiorstwo kolejowe jako organizacja wysokiej niezawodności (High Reliability Organization) 33
2.2. Miejsce i rola zarządców infrastruktury kolejowej w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 39
2.3. Miejsce i rola przewoźników kolejowych (pasażerskich i towarowych) w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 40
2.4. Miejsce i rola operatorów bocznic kolejowych w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 42
2.5. Miejsce i rola podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie pojazdów kolejowych w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 44
2.6. Efektywność przedsiębiorstw kolejowych a kształtowanie ich kultury bezpieczeństwa 47
Chapter 3
Kluczowe byty ontologiczne przedsiębiorstw kolejowych w ich procesach zarządzania 51
3.1. Model biznesu przedsiębiorstw kolejowych 52
3.2. Strategia przedsiębiorstw kolejowych 55
3.3. Procesy w przedsiębiorstwach kolejowych 58
3.4. Projekty w przedsiębiorstwach kolejowych 60
Chapter 4
Systemy zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym a funkcjonowanie przedsiębiorstw kolejowych 65
4.1. Systemy zarządzania bezpieczeństwem w przedsiębiorstwach kolejowych a ich kultura bezpieczeństwa 68
4.2. Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwach kolejowych a kultura bezpieczeństwa 85
4.3. Zarządzanie zmianą oraz innowacjami a kształtowanie kultury bezpieczeństwa przedsiębiorstw kolejowych 91
4.4. Model Dojrzałości Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem w kontekście jego rozwoju w przedsiębiorstwach kolejowych 99
4.5. Zdarzenia kolejowe a systemy zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 114
Chapter 5
Istota kultury organizacyjnej w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 125
5.1. Kultura organizacyjna a funkcjonowanie przedsiębiorstw kolejowych 125
5.2. Kontekst organizacji a kultura organizacyjna przedsiębiorstw kolejowych 137
5.3. Podejście systemowe i sieciowe w kształtowaniu kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych 139
5.4. Przywództwo menedżerów jako kluczowy czynnik kształtujący kulturę organizacyjną przedsiębiorstw kolejowych 146
Chapter 6
Kultura bezpieczeństwa jako specyficzny rodzaj kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych - założenia 151
6.1. Kultura bezpieczeństwa w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 151
6.2. Typy kultury bezpieczeństwa w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 158
6.3. Metody oceny kultury bezpieczeństwa wraz z oceną czynnika ludzkiego i organizacyjnego adekwatne dla transportu kolejowego 161
6.4. Kultura bezpieczeństwa technicznego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 217
6.5. Kultura bezpieczeństwa zawodowego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 223
6.6. Kultura bezpieczeństwa behawioralnego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 224
Chapter 7
Kultura bezpieczeństwa jako specyficzny rodzaj kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych - operacjonalizacja 229
7.1. Kultura bezpieczeństwa a aspekty ergonomii pracy przedsiębiorstw kolejowych 230
7.2. Kultura bezpieczeństwa a warstwowe modele bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 238
7.3. Kultura bezpieczeństwa a założenia systemów zarządzania BHP 246
7.4. Koncepcja uczciwej i sprawiedliwej kultury bezpieczeństwa Just Culture a uwarunkowania transportu kolejowego 249
7.5. Pomiar kultury bezpieczeństwa przedsiębiorstw kolejowych 253
Chapter 8
Miejsce i rola człowieka w przedsiębiorstwach kolejowych 263
8.1. Zarządzanie kompetencjami personelu a kultura organizacyjna przedsiębiorstw kolejowych 263
8.2. Realizacja procesu utrzymania kompetencji w przedsiębiorstwach kolejowych 275
8.3. Czynnik ludzki w przedsiębiorstwach kolejowych - kluczowe aspekty 309
8.4. Niezawodność człowieka a budowa kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 322
8.5. Świadomość, zaangażowanie i motywacja jako kluczowe atrybuty personelu przedsiębiorstw kolejowych jako krytycznego dla bezpieczeństwa kolejowego 330
8.6. Stres zawodowy, aktywność zawodowa i obciążenie pracą personelu a kultura bezpieczeństwa technicznego i zawodowego przedsiębiorstw kolejowych 332
8.7. Czynnik organizacyjny a zarządzanie ludźmi w przedsiębiorstwach kolejowych 341
8.8. Metody oceny wpływu czynnika ludzkiego i organizacyjnego na bezpieczeństwo mające zastosowanie w przedsiębiorstwach kolejowych 343
Chapter 9
Systemy sterowania ruchem kolejowym i prowadzenie ruchu kolejowego a czynnik ludzki i organizacyjny 349
9.1. Czynnik ludzki i organizacyjny w zarządzaniu konfiguracją kolejowych systemów technicznych 349
9.2. Czynnik ludzki i organizacyjny w analizie wypadkowości w sektorze transportu kolejowego 358
9.3. Czynnik ludzki i organizacyjny w systemach sterowania i prowadzenia ruchu kolejowego 361
9.4. Czynnik ludzki a urządzenia samoczynnego hamowania pociągów (SHP) i inne rozwiązania techniczne w transporcie kolejowym 371
9.5. Rola symulatorów w transporcie kolejowym a czynnik ludzki 383
Chapter 10
Operacjonalizacja zasad zarządzania poprzez kulturę bezpieczeństwa w transporcie kolejowym w ujęciu systemowym i procesowym - wybrane rozwiązania implementacyjne 395
10.1. Analiza wypadków kolejowych a czynnik ludzki - wyniki badań 396
10.1.1. Wypadki na liniach kolejowych 397
10.1.2. Wypadki w ramach systemu kolejowego i z udziałem strony trzeciej 399
10.1.3. Analiza przyczyn zdarzeń kolejowych 403
10.1.4. Zdarzenia podczas wykonywania prac modernizacyjnych i remontowych na liniach kolejowych 415
10.1.5. Wypadki i poważne wypadki na bocznicach kolejowych 417
10.1.6. Analiza przyczyn występowania zdarzeń na bocznicach kolejowych 419
10.1.7. Bezpieczeństwo na przejazdach kolejowo-drogowych 422
10.2. Modele kultury bezpieczeństwa mające zastosowanie w przedsiębiorstwach kolejowych 425
10.3. Autorski model kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 439
10.4. Autorski model pomiaru kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 442
10.5. Przebiegi procesów zarządzania kulturą bezpieczeństwa i czynnikiem ludzkim i organizacyjnym 445
Summary and Conclusions 461
References 477
List of Figures 499
List of Charts 502
List of Tables 503
About the Authors 507
Safety management in rail transport has been developing particularly dynamically in recent years. Expenditure on improving security issues is stimulated by social expectations as well as political and economic goals. The book is a source of knowledge necessary to shape a mature safety culture in railway companies.
It analyzes, among others:
- essence of organizational culture in terms of safety culture
- definitions, types and models of safety culture in theoretical terms
- the role of organizational human factors in shaping the safety culture in rail transport
- the role of safety culture in minimizing railway incidents and accidents at work.
It also provides the reader with practical tools to implement the core values that enhance the quality of rail safety management.
“The book presented for review is a coherent work (…). According to the authors, this work fills the knowledge gap regarding the place and role of safety culture as well as the human and organizational factor in the processes of improving safety management systems in rail transport, and it is difficult to disagree with the authors here. This monograph should help managers improve the quality of management of railway undertakings. It can also be used as reading material that extends the knowledge of students of technical and economic universities studying railways. (…) In the work presented for evaluation one can see an experimental, original and creative, but also theoretical and recreational workshop. The prepared study, thanks to the accumulation of research and source material, enables independent studies in the field of the discussed issues. (…) The most important issue is to present the proprietary model of shaping the safety culture in rail transport and the proprietary model of safety culture measurement. (…) In conclusion, it should be considered that the material presented for evaluation in the form of a monograph is interesting and may constitute an indication for further research and development “.
dr hab. Eng. Jakub Młyńczak, prof. PŚ, Department of Rail Transport, Faculty of Transport and Aviation Engineering, Silesian University of Technology
“The safety of Polish rail transport is a supreme value – a key condition for the sustainable development of the rail industry. There is no question of safety without the awareness of the safety culture in each organization, and consequently – in the entire railway system. Importantly, the safety culture, along with the entry into force of the provisions of the 4th Railway Package, also becomes a legal requirement for railway companies. The pillar of the safety culture is, among others proactive approach to security issues. This approach is based on a properly applied risk management process, including the use of knowledge and competence to identify hazards and implement adequate risk control measures. In this aspect, the influence of the human and organizational factors in building the meaning of the safety culture becomes so important. The need to undertake an in-depth analysis of the impact of the human factor on the safety of rail transport is evidenced by the significant share of the impact of human activities and behavior on the accident rate of this transport mode. Monograph “Mechanisms of shaping the safety culture in rail transport. The human and organizational factor “by prof. Associate professor Adam Jabłoński and prof. Associate professor Marek Jabłoński not only provides the reader with the theoretical foundations necessary to shape a mature safety culture in railway companies, but also equips practical tools and mechanisms to implement the basic values that make up the contemporary safety culture in rail transport.
This publication is part of the concept of safety culture, developed by the President of the Office of Rail Transport since 2016, set out in the Declaration on the development of safety in rail transport “.
dr inż. Ignacy Góra, President of the National Safety Authority (UTK)
List of abbreviations 9
Introduction 11
Chapter 1
The scope and methodology of research into the mechanisms of shaping safety culture in rail transport 17
1.1. The general outline of scientific discussion 18
1.2. Theoretical assumptions 19
Chapter 2
Specific conditions for the functioning of entities in the rail sector 27
2.1. A railway enterprise as a High Reliability Organization 29
2.2. The place and role of railway infrastructure managers and railway undertakings in shaping safety culture in rail transport 35
2.3. The place and role of railway siding users in shaping safety culture in rail transport 37
2.4. The place and role of entities in charge of maintenance of railway vehicles (ECMs) in shaping safety culture in rail transport 39
Chapter 3
Safety management systems in rail transport and the functioning of railway enterprises 43
3.1. Safety management systems in railway enterprises and their safety culture 46
3.2. Risk management in railway enterprises and safety culture 56
3.3. Change and innovation management and shaping the safety culture of railway enterprises 61
Chapter 4
Safety culture as a specific type of the organizational culture of railway enterprises - assumptions 69
4.1. Safety culture in railway enterprise management 69
4.2. Technical safety culture in railway enterprise management 74
4.3. Occupational safety culture in railway enterprise management 76
4.4. Behavioral safety culture in railway enterprise management 78
Chapter 5
Safety culture as a specific type of the organizational culture of railway enterprises - operationalization 81
5.1. Safety culture and aspects of the workplace ergonomics in railway enterprises 81
5.2. OHS safety culture and the assumptions of OHS management systems 86
5.3. The concept of Just Culture and conditions of rail transport 89
5.4. Measurement of the safety culture of railway enterprises 92
Chapter 6
The place and role of a person in railway enterprises 97
6.1. Personnel competency management and the organizational culture of railway enterprises 97
6.2. A human factor in railway enterprises - key aspects 110
6.3. Awareness, commitment and motivation as the crucial attributes of the personnel of railway enterprises critical to railway safety 122
6.4. An organizational factor, occupational stress and the culture of the technical and occupational safety of railway enterprises 124
Chapter 7
Railway traffic control systems and railway traffic management
versus human and organizational factors 129
7.1. Human and organizational factors in managing the configuration of railway technical systems 129
7.2. Human and organizational factors in the analysis of accidents in the rail transport sector 138
7.3. Human and organizational factors in railway traffic control and management systems 140
Chapter 8
The operationalization of management principles through safety culture in rail transport in terms of systems and processes - selected implementation solutions 145
8.1. An original model of shaping safety culture in rail transport 146
8.2. An original model of measuring safety culture in rail transport 149
8.3. The course of the management of safety culture processes and human and organizational factors 151
Conclusion 167
References 183
List of figures 195
List of tables 196
About the authors 197
The content, concepts, methods and techniques presented in the monograph are holistic, as the issue of railway traffic safety is holistic. The authors referred to numerous literature sources and practical conditions to thoroughly explain the determinants of the mechanisms of shaping safety culture in rail transport. In the authors’ opinion, this work fills the knowledge gap in the place and role of safety culture as well as human and organizational factors in the processes of improving safety management systems in rail transport. It also analyzes the impact of technical aspects on the behavior of employees in the railway system. In particular, in the context of technical solutions, it refers to the effective use of railway traffic control devices and the principles of rail traffic control, assessed in terms of human and organizational factors. It should help managers improve the quality of railway undertaking management.
(…) “The work is a kind of compendium of knowledge of the possibilities of the practical implementation of increasing the level of safety in rail traffic on the European Union market, using the theoretical achievements of management sciences, with emphasis on the importance of safety culture. I think the work is exceptional. Its uniqueness lies in the skillful combination of the elements of management theory and practice with the specific requirements of the railway sector. It integrates the issues of safety culture with the achievements related to current documents at the European Union level, in line with the assumptions of the 4th Railway Package. It should be emphasized that the authors’ original model of shaping and measuring safety culture in rail transport has been developed. This innovative model is applicable to railway undertakings at the European level and can also be used to build models of railway undertakings at the national level. The interdisciplinarity of the model fosters the transfer of knowledge and technology in rail transport, emphasizing the need to build a positive safety culture for both railway undertakings and the entire railway system. In its assumptions, this model takes into account both economic and social impacts. This impact results not only from spreading practices or behaviors, but also encourages the exchange of experiences, involving entities operating on the railway market and individual stakeholders. This influence may be manifested in the reaction of institutions responsible for safety in railway traffic, both at the European Union and national levels. It can also refer to the involvement of people dealing with the theory and practice of management in the field of improving safety management systems, influencing development and the increase in interest in this subject.” (…).
From Review: Prof. Andrzej Chodyński, PhD Editor of Security. Theory and Practice thematic journal, Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Poland
Wykaz skrótów 11
Wstęp 15
Rozdział 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 19
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 19
1.2. Założenia teoretyczne 19
Rozdział 2
Zarządzanie systemowe i procesowe w transporcie kolejowym 31
2.1. Doskonalenie aspektów zarządzania jako czynnik zwiększający możliwości poprawy bezpieczeństwa w transporcie kolejowym a podejście systemowe 35
2.2. Podejście procesowe w efektywnym zarządzaniu bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 42
2.3. Bezpieczeństwo transportu kolejowego - aspekty zarządcze 47
Rozdział 3
Zarządzanie ryzykiem technicznym i zawodowym w transporcie kolejowym 55
3.1. Ryzyko techniczne w transporcie kolejowym 62
3.2. Modele zarządzania ryzykiem technicznym w transporcie kolejowym 69
3.3. System zarządzania ryzykiem w transporcie kolejowym - założenia metodologiczne 91
3.3.1. Integracja i konfiguracja a system zarządzania ryzykiem w transporcie kolejowym 92
3.3.2. Zakres prawny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 94
3.3.3. Zakres organizacyjny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 96
3.3.4. Zakres technologiczny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 98
3.4. Kluczowe aspekty kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 101
3.5. Ryzyko zawodowe w transporcie kolejowym 114
3.6. Miejsce i rola stosowania dobrych praktyk w zarządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwem z wykorzystaniem benchmarkingu 118
3.7. Zalecenia strategiczne dla przedsiębiorców kolejowych w zakresie stosowania ryzyka technicznego i zawodowego 124
Rozdział 4
Zarządzanie czynnikiem ludzkim w transporcie kolejowym 127
4.1. Czynnik ludzki w Systemach Zarządzania Bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 128
4.2. Kryterium porównawcze wybranych metod oceny czynnika ludzkiego w kontekście bezpieczeństwa transportu kolejowego 130
4.3. Ocena błędów ludzkich z wykorzystaniem wybranych metod a zarządzanie bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 134
4.3.1. Model HFCAS (Human Factors Analysis and Classification System) - Analiza czynnika ludzkiego i system klasyfikacji 137
4.3.2. Model SHELL 139
4.3.3. Eye tracking 139
4.3.4. Pointing and Calling 140
4.4. Błędy ludzkie w systemach sterowania ruchem kolejowym 141
4.5. Zarządzanie ryzykiem wystąpienia błędów ludzkich w transporcie kolejowym 142
4.6. Systemy sterowania ruchem klasy B a czynnik ludzki 143
4.7. Błędy ludzkie i ich kategoryzacja 148
Rozdział 5
Zarządzanie zmianą w transporcie kolejowym 151
5.1. Zarządzanie znaczącymi zmianami w transporcie kolejowym 152
5.1.1. Kodeksy postępowania, systemy odniesienia i szacowanie ryzyka jawnego oraz określenie scenariuszy i środków bezpieczeństwa jako źródło dobrych praktyk w zarządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 158
5.1.2. Metody wyceny ryzyka jawnego - krytyczna analiza 160
5.1.3. Przygotowywanie raportów z wyceny i oceny ryzyka - kluczowe doświadczenia i problemy 168
5.2. Miejsce i rola niezależnych jednostek inspekcyjnych w polskim prawodawstwie 170
5.3. Zadania niezależnych jednostek inspekcyjnych w zarządzaniu ryzykiem w transporcie kolejowym 172
5.4. Dokumentacja niezależnych jednostek inspekcyjnych w zarządzaniu ryzykiem w transporcie kolejowym 174
5.5. Rekomendacje i zalecenia związane z funkcjonowaniem niezależnych jednostek inspekcyjnych w warunkach polskich 177
5.5.1. Zastosowanie procedury akredytacji w procesie wyłaniania jednostek oceniających adekwatność procesu zarządzania ryzykiem 178
5.5.2. Wprowadzanie innowacji w transporcie kolejowym a dopuszczalność ryzyka 181
Rozdział 6
Zarządzanie utrzymaniem wagonów towarowych 183
6.1. System zarządzania utrzymaniem wagonów towarowych - założenia metodyczne 186
6.2. Utrzymanie wagonów towarowych z punktu widzenia wymagań Rozporządzenia Komisji (UE) nr 445/2011 z dnia 10 maja 2011 r. w sprawie systemu certyfikacji podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie w zakresie obejmującym wagony towarowe oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 653/2007 197
6.3. Zarządzanie ryzykiem w procesie utrzymania wagonów towarowych 198
6.4. Zarządzanie konfiguracją w procesie utrzymania wagonów towarowych 205
6.5. Zarządzanie konfiguracją w systemie VPI 208
6.6. Zarządzanie interfejsami w utrzymaniu wagonów towarowych 216
6.7. Doskonalenie procesu zarządzania utrzymaniem taboru kolejowego 219
Rozdział 7
Zarządzanie utrzymaniem infrastruktury kolejowej 227
7.1. Nowe trendy zarządzania utrzymaniem a wybrane regulacje prawne 234
7.2. Zarządzanie konfiguracją w procesie utrzymania infrastruktury kolejowej 237
7.3. Prewencyjne utrzymanie infrastruktury kolejowej - zarys nowego podejścia 241
7.4. Wybrane przykłady innowacyjnych rozwiązań w sferze zarządzania utrzymaniem infrastruktury kolejowej oraz zarządzania konfiguracją 244
7.5. Rekomendacje doskonalenia procesów zarządzania utrzymaniem w polskich przedsiębiorstwach kolejowych 246
Rozdział 8
Zarządzanie bocznicami kolejowymi 249
8.1. Implementacja dyrektywy 2012/34 UE w sprawie utworzenia jednolitego obszaru kolejowego - nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym 249
8.2. Sporządzenie statutu sieci kolejowej jako nowy obowiązek zarządcy infrastruktury usługowej 251
8.3. Wymagania dla użytkowników bocznic kolejowych w zakresie procedury postępowania z wypadkami 253
8.4. Operacjonalizacja procesów zarządczych bocznicy kolejowej w kryterium bezpieczeństwa 255
8.5. Objęcie bocznic kolejowych certyfikatem bezpieczeństwa przewoźnika kolejowego 258
Rozdział 9
Zarządzanie jakością przewozów kolejowych 263
9.1. Zarządzanie jakością usług a transport kolejowy 264
9.2. Jakość usług przewozów kolejowych a wymagania prawne - podejście interdyscyplinarne 266
9.3. Monitorowanie jakości w transporcie pasażerskim - zarządzanie wynikami 270
9.4. Relacja systemu zarządzania jakością a system zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 273
Rozdział 10
Monitorowanie i audytowanie w systemach zarządzania bezpieczeństwem oraz utrzymaniem wagonów towarowych w transporcie kolejowym 279
10.1. Monitorowanie w systemach zarządzania 280
10.2. Monitorowanie wobec założeń systemów zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 283
10.3. Monitorowanie wyników z wykorzystaniem wspólnych wskaźników bezpieczeństwa 285
10.4. Zarządzanie wiedzą i informacją w ramach monitorowania bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 287
10.5. Mechanizmy efektywnego monitorowania strategii bezpieczeństwa i parametrów systemu zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 288
10.6. Audytowanie systemów zarządzania w transporcie kolejowym 296
10.7. Wymagania prawne opisujące mechanizmy kontroli oraz audytu w systemach zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem 297
10.8. Kontrola i audyt w systemach zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem 299
10.9. Rekomendacje dla audytorów Systemów Zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 303
Rozdział 11
Nowa teoria zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym i jej perspektywy rozwoju 307
11.1. Czwarty Pakiet Kolejowy jako źródło doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 307
11.2. Alerty bezpieczeństwa, zalecenia Państwowej Komisji ds. Badania Wypadków Kolejowych i wnioski z kontroli Najwyższej Izby Kontroli jako źródło doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 323
11.3. Cyberbezpieczeństwo i jego uwarunkowania jako dalszy obszar doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 328
11.4. Kluczowe rekomendacje strategiczne dla dalszego rozwoju i doskonalenia mechanizmów efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 330
11.5. Analiza krytyczna systemów zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 331
11.6. Założenia nowej teorii zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 332
11.7. Konceptualizacja nowej teorii zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 335
Zakończenie 339
Bibliografia 343
Załączniki 355
Załącznik nr 1 - Szczegółowy zakres przeprowadzonych badań jakościowych w latach 2007-2017 355
Załącznik nr 2 - Wykaz typowych błędów implementacyjnych występujących w trakcie budowy, wdrażania i oceny Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem dla przewoźników kolejowych zgodnie z Rozporządzeniem KE 1158/2010 362
Załącznik nr 3 - Wykaz typowych błędów implementacyjnych występujących w trakcie budowy, wdrażania i oceny Systemów Zarządzania Utrzymaniem zgodnie z Rozporządzeniem KE 445/2011 373
Spis rysunków 395
Spis tabel 399
O Autorach 401
Duet autorski, specjalizujący się w problematyce zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym z dużym dorobkiem teoretycznym i praktycznym jest gwarancją wysokiego poziomu naukowego tekstów. Autorzy monografii są ponadto znani z wielu innych publikacji w piśmiennictwie fachowym. Recenzowana monografia dała im możliwość pogłębienia i poszerzenia niektórych zagadnień, a także wprowadzenia do tekstów wielu nowych zagadnień naukowych, dotychczas dość skromnie prezentowanych w piśmiennictwie naukowym poświęconym transportowi kolejowemu.
Oceniając całościowo strukturę monografii, a w szczególności zaproponowany jej układ, można stwierdzić, że jest on, co do zasady, prawidłowy z punktu widzenia całego zamierzenia wydawniczego, polegającego na pokazaniu w szczególności odbiorcom z praktyki gospodarczej całego sektora kolejowego, czym powinno być nowoczesne podejście do systemowego zarządzania bezpieczeństwem i procesami utrzy-maniowymi w transporcie kolejowym. (…)
Autorzy wnieśli bardzo duży, nowatorski wkład własny w przygotowanie poszczególnych fragmentów publikacji. Wobec tego książka ma w bardzo dużym stopniu charakter oryginalnego dzieła naukowego, gdzie w każdej jej części widoczne są elementy własnej twórczości autorów. Dodać można, że w polskiej literaturze przedmiotu nie ma monografii tak obszernej i kompleksowo ujmującej zagadnienia zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym.
Prof. dr hab. Juliusz Engelhardt, Uniwersytet Szczeciński
Cieszę się, że powstała publikacja autorstwa Marka Jabłońskiego oraz Adama Jabłońskiego „Mechanizmy efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym”, która doskonale wpisuje się w aktualne potrzeby rynku kolejowego, odpowiadając na wiele pytań, jakie stawiają sobie każdego dnia jego uczestnicy. W mojej ocenie praca ta jest kompleksowym źródłem informacji dla specjalistów z dziedziny kolejnictwa. Na szczególną uwagę zasługuje imponująca liczba źródłowych materiałów, wykorzystanych przez autorów oraz czas powstawania opracowania.
Dodatkową zaletą tej publikacji jest zawarty w niej materiał dydaktyczno-poglądowy i wiele praktycznych rozwiązań stosowanych przy wdrażaniu systemów zarządzania bezpieczeństwem i systemów zarządzania utrzymaniem, a jej atrakcyjność podnosi zastosowany zrozumiały i czytelny język, co w tego typu opracowaniach nie jest łatwe do osiągnięcia. Wymienione czynniki oraz doświadczenie autorów czynią opisywaną monografię lekturą obowiązkową dla osób zaangażowanych w rozwój systemu zarządzania bezpieczeństwem. Książka stanowi moim zdaniem doskonałe uzupełnienie działań Urzędu Transportu Kolejowego w ramach Akademii UTK, mających na celu zwiększenie świadomości uczestników rynku kolejowego w obszarze systemów zarządzania bezpieczeństwem. To niewątpliwie stanowi kolejny krok na drodze do rozwoju kultury bezpieczeństwa w Polsce.
Gratuluję autorom osiągniętego rezultatu, a Państwu życzę przyjemnej lektury.
Dr. inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego
List of abbreviations 11
Introduction 15
Chapter 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 19
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 19
1.2. Założenia teoretyczne 19
Chapter 2
Zarządzanie systemowe i procesowe w transporcie kolejowym 31
2.1. Doskonalenie aspektów zarządzania jako czynnik zwiększający możliwości poprawy bezpieczeństwa w transporcie kolejowym a podejście systemowe 35
2.2. Podejście procesowe w efektywnym zarządzaniu bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 42
2.3. Bezpieczeństwo transportu kolejowego - aspekty zarządcze 47
Chapter 3
Zarządzanie ryzykiem technicznym i zawodowym w transporcie kolejowym 55
3.1. Ryzyko techniczne w transporcie kolejowym 62
3.2. Modele zarządzania ryzykiem technicznym w transporcie kolejowym 69
3.3. System zarządzania ryzykiem w transporcie kolejowym - założenia metodologiczne 91
3.3.1. Integracja i konfiguracja a system zarządzania ryzykiem w transporcie kolejowym 92
3.3.2. Zakres prawny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 94
3.3.3. Zakres organizacyjny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 96
3.3.4. Zakres technologiczny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 98
3.4. Kluczowe aspekty kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 101
3.5. Ryzyko zawodowe w transporcie kolejowym 114
3.6. Miejsce i rola stosowania dobrych praktyk w zarządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwem z wykorzystaniem benchmarkingu 118
3.7. Zalecenia strategiczne dla przedsiębiorców kolejowych w zakresie stosowania ryzyka technicznego i zawodowego 124
Chapter 4
Zarządzanie czynnikiem ludzkim w transporcie kolejowym 127
4.1. Czynnik ludzki w Systemach Zarządzania Bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 128
4.2. Kryterium porównawcze wybranych metod oceny czynnika ludzkiego w kontekście bezpieczeństwa transportu kolejowego 130
4.3. Ocena błędów ludzkich z wykorzystaniem wybranych metod a zarządzanie bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 134
4.3.1. Model HFCAS (Human Factors Analysis and Classification System) - Analiza czynnika ludzkiego i system klasyfikacji 137
4.3.2. Model SHELL 139
4.3.3. Eye tracking 139
4.3.4. Pointing and Calling 140
4.4. Błędy ludzkie w systemach sterowania ruchem kolejowym 141
4.5. Zarządzanie ryzykiem wystąpienia błędów ludzkich w transporcie kolejowym 142
4.6. Systemy sterowania ruchem klasy B a czynnik ludzki 143
4.7. Błędy ludzkie i ich kategoryzacja 148
Chapter 5
Zarządzanie zmianą w transporcie kolejowym 151
5.1. Zarządzanie znaczącymi zmianami w transporcie kolejowym 152
5.1.1. Kodeksy postępowania, systemy odniesienia i szacowanie ryzyka jawnego oraz określenie scenariuszy i środków bezpieczeństwa jako źródło dobrych praktyk w zarządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 158
5.1.2. Metody wyceny ryzyka jawnego - krytyczna analiza 160
5.1.3. Przygotowywanie raportów z wyceny i oceny ryzyka - kluczowe doświadczenia i problemy 168
5.2. Miejsce i rola niezależnych jednostek inspekcyjnych w polskim prawodawstwie 170
5.3. Zadania niezależnych jednostek inspekcyjnych w zarządzaniu ryzykiem w transporcie kolejowym 172
5.4. Dokumentacja niezależnych jednostek inspekcyjnych w zarządzaniu ryzykiem w transporcie kolejowym 174
5.5. Rekomendacje i zalecenia związane z funkcjonowaniem niezależnych jednostek inspekcyjnych w warunkach polskich 177
5.5.1. Zastosowanie procedury akredytacji w procesie wyłaniania jednostek oceniających adekwatność procesu zarządzania ryzykiem 178
5.5.2. Wprowadzanie innowacji w transporcie kolejowym a dopuszczalność ryzyka 181
Chapter 6
Zarządzanie utrzymaniem wagonów towarowych 183
6.1. System zarządzania utrzymaniem wagonów towarowych - założenia metodyczne 186
6.2. Utrzymanie wagonów towarowych z punktu widzenia wymagań Rozporządzenia Komisji (UE) nr 445/2011 z dnia 10 maja 2011 r. w sprawie systemu certyfikacji podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie w zakresie obejmującym wagony towarowe oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 653/2007 197
6.3. Zarządzanie ryzykiem w procesie utrzymania wagonów towarowych 198
6.4. Zarządzanie konfiguracją w procesie utrzymania wagonów towarowych 205
6.5. Zarządzanie konfiguracją w systemie VPI 208
6.6. Zarządzanie interfejsami w utrzymaniu wagonów towarowych 216
6.7. Doskonalenie procesu zarządzania utrzymaniem taboru kolejowego 219
Chapter 7
Zarządzanie utrzymaniem infrastruktury kolejowej 227
7.1. Nowe trendy zarządzania utrzymaniem a wybrane regulacje prawne 234
7.2. Zarządzanie konfiguracją w procesie utrzymania infrastruktury kolejowej 237
7.3. Prewencyjne utrzymanie infrastruktury kolejowej - zarys nowego podejścia 241
7.4. Wybrane przykłady innowacyjnych rozwiązań w sferze zarządzania utrzymaniem infrastruktury kolejowej oraz zarządzania konfiguracją 244
7.5. Rekomendacje doskonalenia procesów zarządzania utrzymaniem w polskich przedsiębiorstwach kolejowych 246
Chapter 8
Zarządzanie bocznicami kolejowymi 249
8.1. Implementacja dyrektywy 2012/34 UE w sprawie utworzenia jednolitego obszaru kolejowego - nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym 249
8.2. Sporządzenie statutu sieci kolejowej jako nowy obowiązek zarządcy infrastruktury usługowej 251
8.3. Wymagania dla użytkowników bocznic kolejowych w zakresie procedury postępowania z wypadkami 253
8.4. Operacjonalizacja procesów zarządczych bocznicy kolejowej w kryterium bezpieczeństwa 255
8.5. Objęcie bocznic kolejowych certyfikatem bezpieczeństwa przewoźnika kolejowego 258
Chapter 9
Zarządzanie jakością przewozów kolejowych 263
9.1. Zarządzanie jakością usług a transport kolejowy 264
9.2. Jakość usług przewozów kolejowych a wymagania prawne - podejście interdyscyplinarne 266
9.3. Monitorowanie jakości w transporcie pasażerskim - zarządzanie wynikami 270
9.4. Relacja systemu zarządzania jakością a system zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 273
Chapter 10
Monitorowanie i audytowanie w systemach zarządzania bezpieczeństwem oraz utrzymaniem wagonów towarowych w transporcie kolejowym 279
10.1. Monitorowanie w systemach zarządzania 280
10.2. Monitorowanie wobec założeń systemów zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 283
10.3. Monitorowanie wyników z wykorzystaniem wspólnych wskaźników bezpieczeństwa 285
10.4. Zarządzanie wiedzą i informacją w ramach monitorowania bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 287
10.5. Mechanizmy efektywnego monitorowania strategii bezpieczeństwa i parametrów systemu zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 288
10.6. Audytowanie systemów zarządzania w transporcie kolejowym 296
10.7. Wymagania prawne opisujące mechanizmy kontroli oraz audytu w systemach zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem 297
10.8. Kontrola i audyt w systemach zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem 299
10.9. Rekomendacje dla audytorów Systemów Zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 303
Chapter 11
Nowa teoria zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym i jej perspektywy rozwoju 307
11.1. Czwarty Pakiet Kolejowy jako źródło doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 307
11.2. Alerty bezpieczeństwa, zalecenia Państwowej Komisji ds. Badania Wypadków Kolejowych i wnioski z kontroli Najwyższej Izby Kontroli jako źródło doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 323
11.3. Cyberbezpieczeństwo i jego uwarunkowania jako dalszy obszar doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 328
11.4. Kluczowe rekomendacje strategiczne dla dalszego rozwoju i doskonalenia mechanizmów efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 330
11.5. Analiza krytyczna systemów zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 331
11.6. Założenia nowej teorii zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 332
11.7. Konceptualizacja nowej teorii zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 335
Ending 339
References 343
Attachments 355
Attachment No. 1 - Szczegółowy zakres przeprowadzonych badań jakościowych w latach 2007-2017 355
Attachment No. 2 - Wykaz typowych błędów implementacyjnych występujących w trakcie budowy, wdrażania i oceny Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem dla przewoźników kolejowych zgodnie z Rozporządzeniem KE 1158/2010 362
Attachment No. 3 - Wykaz typowych błędów implementacyjnych występujących w trakcie budowy, wdrażania i oceny Systemów Zarządzania Utrzymaniem zgodnie z Rozporządzeniem KE 445/2011 373
List of Figures 395
List of Tables 399
About the Authors 401
The author’s duo specializing in the issues of safety management in rail transport with exorbitant and practical achievements is a guarantee of the scientific level of the texts. The authors of the monographs are also known from many other publications in the professional literature. The reviewed monograph gave them the opportunity to deepen and expand some of the missiles, as well as time for the texts of many new key issues, previously quite modestly presented in the scientific literature on rail transport.
When assessing the layout of the monograph in the metro system, and in particular the portable layout, it can be established that it is, in principle, recommended from the point of view of the entire publishing system, consisting in showing, in particular, to the recipients from economic practice the entire railway sector, which should be beneficial for the management of safety and maintenance processes in rail transport. (…)
The authors made a very large, innovative own contribution to the preparation of individual fragments of the publication. Therefore, the book is to a very large extent an original scientific work, where in each part of it you can see the authors’ own work. It can be added that the Polish literature on the subject does not include such an extensive and comprehensive monograph covering the issues of safety and maintenance management in rail transport.
Prof. Juliusz Engelhardt, Ubiversity of Szczecin
I am glad that the publication by Marek Jabłoński and Adam Jabłoński on “Mechanisms of effective safety management in rail transport” was published, which perfectly fits the current needs of the railway market, answering many questions that its participants ask themselves every day. is a comprehensive source of information for railway specialists, with special attention should be paid to the impressive number of source materials used by the authors and the time of the study.
An additional advantage of this publication is the didactic and illustrative material it contains and many practical solutions used in the implementation of safety management systems and maintenance management systems, and its attractiveness is increased by the use of understandable and legible language, which is not easy to achieve in such studies. The above-mentioned factors and the authors’ experience make the monograph a must-read for those involved in the development of the safety management system. In my opinion, the book is a perfect complement to the activities of the Railway Transport Office within the UTK Academy, aimed at increasing the awareness of rail market participants in the area of safety management systems. This is undoubtedly another step towards the development of a security culture in Poland.
Congratulations to the authors of the result achieved, and I wish you a pleasant reading.
Dr. Eng. Ignacy Góra, President of the National Safety Authority (UTK)
Spis skrótów 7
Wstęp 11
Rozdział 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów efektywnego zarządzania bocznicami kolejowymi 15
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 15
1.2. Założenia teoretyczne 16
Rozdział 2
Systemowe zarządzanie obiektami technicznymi na przykładzie bocznic kolejowych 25
2.1. Teoria złożoności a zarządzanie obiektami technicznymi 25
2.2. Wysoka efektywność w zarządzaniu złożonymi obiektami technicznymi 35
2.3. Zarządzanie projektami złożonych obiektów technicznych 43
2.4. Zarządzanie procesami złożonych obiektów technicznych 54
2.5. Zarządzanie technologiczne złożonych obiektów technicznych 63
2.6. Zarządzanie inwestycyjne złożonych obiektów technicznych 65
2.7. Modele biznesu złożonych obiektów technicznych 68
Rozdział 3
Bocznice kolejowe jako złożone obiekty techniczne w obecnych uwarunkowaniach prawnych 77
3.1. Uwarunkowania prawne funkcjonowania bocznic kolejowych 77
3.2. Zarządzanie bezpieczeństwem na bocznicach kolejowych 84
3.3. Infrastruktura prywatna - założenia ogólne 94
3.4. Świadectwo bezpieczeństwa bocznicy kolejowej - uwarunkowania techniczne i administracyjne 108
Rozdział 4
Dokumentacja bocznic kolejowych niezbędna dla ich efektywnego funkcjonowania 111
4.1. Zasady projektowania regulaminu pracy bocznicy kolejowej 111
4.2. Wymagania dla opracowywania planów schematycznych bocznic kolejowych 113
Rozdział 5
Zarządzanie procesami utrzymaniowymi bocznicy kolejowej 119
5.1. Procesy utrzymania bocznic kolejowych - uwarunkowania techniczno-organizacyjne 119
5.2. Zarządzanie składnikami aktywów bocznicy kolejowej w jej cyklu życiu 122
Rozdział 6
Zarządzanie efektywnością bocznic kolejowych z uwzględnieniem realizowanych procesów eksploatacyjnych 127
6.1. Kluczowe obszary rozbudowanej analizy efektywności bocznic kolejowych 129
6.2. Koncepcje projektów techniczno-eksploatacyjnych na bocznicach kolejowych 132
6.3. Organizacja i realizacja procesu budowlanego związanego z modernizacją bocznic kolejowych 166
6.4. Rozwiązania IT w zarządzaniu efektywnością bocznic kolejowych 169
6.5. System pomiaru efektywności bocznic kolejowych 185
6.6. Autorska metodyka zarządzania projektami poprawy efektywności pracy bocznic kolejowych 190
6.7. Rekomendacje strategiczne w zakresie oceny efektywności bocznic kolejowych 196
Zakończenie 199
Bibliografia 203
Spis tabel 211
Spis rysunków 215
Spis zdjęć 217
O Autorach 219
W publikacji szeroko opisano zakres i metodykę badań mechanizmów efektywnego zarządzania bocznicami kolejowymi, jak również zagadnienia dotyczące wysokiej efektywności w zarządzaniu złożonymi obiektami technicznymi. Uwzględniono zagadnienia zarządzania projektami oraz zarządzanie procesami, problematykę zarządzania inwestycyjnego, a także kwestię modeli biznesu złożonych obiektów technicznych, jakimi są bocznice kolejowe. Zaprezentowane zostały aspekty prawne, których charakterystyka jest niezbędna dla pełnego zrozumienia pracy bocznic kolejowych, kwestie utrzymania oczekiwanego poziomu bezpieczeństwa na bocznicach kolejowych, jak również proces uzyskiwania świadectwa bezpieczeństwa bocznic kolejowych oraz wymaganą do stosowania dokumentację pracy bocznic kolejowych.
W książce przedstawiono szereg rozwiązań, które określają zakres praktycznych analiz służących doskonaleniu efektywności pracy bocznic kolejowych oraz zawarto użyteczne dla menedżerów bocznic kolejowych rozwiązania praktyczne i propozycje podejścia do doskonalenia efektywności pracy bocznic kolejowych, a także zaprezentowano autorską metodykę zarządzania projektami poprawy efektywności pracy bocznic kolejowych.
W Polsce, pomimo istotnego znaczenia bocznic w łańcuchach dostaw, poświęcono im niewiele miejsca w publikacjach naukowych. Podjęcie przez Autorów badań nad efektywnym zarządzaniem tymi złożonymi obiektami technicznymi należy uznać jako uzasadnione. Monografia wypełnia w znacznym stopniu istniejącą lukę zarówno w aspekcie rozważań teoretycznych, jak i aplikacyjnych. (…) Zaprezentowana koncepcja może stanowić punkt wyjścia do dalszych rozważań nad metodami i instrumentami doskonalenia efektywności pracy bocznic kolejowych. (…) Autorska koncepcja doskonalenia efektywności bocznic kolejowych na tle uwarunkowań endogenicznych i egzogenicznych stanowi istotny wkład do teorii nauk o zarządzaniu i jakości oraz inżynierii lądowej i transportu. (…)
Z recenzji dr hab. Tadeusza Dyra, prof. nadzw. Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu
List of abbreviations 7
Introduction 11
Chapter 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów efektywnego zarządzania bocznicami kolejowymi 15
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 15
1.2. Założenia teoretyczne 16
Chapter 2
Systemowe zarządzanie obiektami technicznymi na przykładzie bocznic kolejowych 25
2.1. Teoria złożoności a zarządzanie obiektami technicznymi 25
2.2. Wysoka efektywność w zarządzaniu złożonymi obiektami technicznymi 35
2.3. Zarządzanie projektami złożonych obiektów technicznych 43
2.4. Zarządzanie procesami złożonych obiektów technicznych 54
2.5. Zarządzanie technologiczne złożonych obiektów technicznych 63
2.6. Zarządzanie inwestycyjne złożonych obiektów technicznych 65
2.7. Modele biznesu złożonych obiektów technicznych 68
Chapter 3
Bocznice kolejowe jako złożone obiekty techniczne w obecnych uwarunkowaniach prawnych 77
3.1. Uwarunkowania prawne funkcjonowania bocznic kolejowych 77
3.2. Zarządzanie bezpieczeństwem na bocznicach kolejowych 84
3.3. Infrastruktura prywatna - założenia ogólne 94
3.4. Świadectwo bezpieczeństwa bocznicy kolejowej - uwarunkowania techniczne i administracyjne 108
Chapter 4
Dokumentacja bocznic kolejowych niezbędna dla ich efektywnego funkcjonowania 111
4.1. Zasady projektowania regulaminu pracy bocznicy kolejowej 111
4.2. Wymagania dla opracowywania planów schematycznych bocznic kolejowych 113
Chapter 5
Zarządzanie procesami utrzymaniowymi bocznicy kolejowej 119
5.1. Procesy utrzymania bocznic kolejowych - uwarunkowania techniczno-organizacyjne 119
5.2. Zarządzanie składnikami aktywów bocznicy kolejowej w jej cyklu życiu 122
Chapter 6
Zarządzanie efektywnością bocznic kolejowych z uwzględnieniem realizowanych procesów eksploatacyjnych 127
6.1. Kluczowe obszary rozbudowanej analizy efektywności bocznic kolejowych 129
6.2. Koncepcje projektów techniczno-eksploatacyjnych na bocznicach kolejowych 132
6.3. Organizacja i realizacja procesu budowlanego związanego z modernizacją bocznic kolejowych 166
6.4. Rozwiązania IT w zarządzaniu efektywnością bocznic kolejowych 169
6.5. System pomiaru efektywności bocznic kolejowych 185
6.6. Autorska metodyka zarządzania projektami poprawy efektywności pracy bocznic kolejowych 190
6.7. Rekomendacje strategiczne w zakresie oceny efektywności bocznic kolejowych 196
Ending 199
References 203
List of Tables 211
List of Figures 215
List of photos 217
About the authors 219
The publication broadly describes the scope and methodology of research on the mechanisms of effective management of railway sidings, as well as issues related to high efficiency in the management of complex technical facilities. The issues of project management and process management, investment management issues, as well as the issue of business models for complex technical facilities, such as railway sidings, were taken into account. Legal aspects are presented, the characteristics of which are necessary for a full understanding of the operation of railway sidings, the issues of maintaining the expected safety level on railway sidings, as well as the process of obtaining a safety certificate for railway sidings and the documentation required for the operation of railway sidings.
The book presents a number of solutions that define the scope of practical analyzes aimed at improving the efficiency of railway siding work, and includes practical solutions useful for railway siding managers and proposals for an approach to improving the efficiency of railway siding work, as well as a proprietary methodology for managing projects to improve the efficiency of railway siding work.
In Poland, despite the significant importance of siding in supply chains, little space has been devoted to them in scientific publications. The authors of the research on the effective management of these complex technical objects should be considered justified. The monograph to a large extent fills the existing gap, both in terms of theoretical and application considerations. (…) The presented concept may be a starting point for further considerations on methods and instruments for improving the effectiveness of railway sidings. (…) The original concept of improving the efficiency of railway sidings against the background of endogenous and exogenous conditions is a significant contribution to the theory of management and quality sciences, as well as civil engineering and transport. (…)
From the review of dr hab. Tadeusz Dyra, prof. University of Technology and Humanities Casimir Pulaski in Radom
Spis skrótów 11
Wstęp 15
Rozdział 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 21
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 22
1.2. Założenia teoretyczne 23
Rozdział 2
Specyficzne uwarunkowania funkcjonowania podmiotów sektora kolejowego 31
2.1. Przedsiębiorstwo kolejowe jako organizacja wysokiej niezawodności (High Reliability Organization) 33
2.2. Miejsce i rola zarządców infrastruktury kolejowej w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 39
2.3. Miejsce i rola przewoźników kolejowych (pasażerskich i towarowych) w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 40
2.4. Miejsce i rola operatorów bocznic kolejowych w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 42
2.5. Miejsce i rola podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie pojazdów kolejowych w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 44
2.6. Efektywność przedsiębiorstw kolejowych a kształtowanie ich kultury bezpieczeństwa 47
Rozdział 3
Kluczowe byty ontologiczne przedsiębiorstw kolejowych w ich procesach zarządzania 51
3.1. Model biznesu przedsiębiorstw kolejowych 52
3.2. Strategia przedsiębiorstw kolejowych 55
3.3. Procesy w przedsiębiorstwach kolejowych 58
3.4. Projekty w przedsiębiorstwach kolejowych 60
Rozdział 4
Systemy zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym a funkcjonowanie przedsiębiorstw kolejowych 65
4.1. Systemy zarządzania bezpieczeństwem w przedsiębiorstwach kolejowych a ich kultura bezpieczeństwa 68
4.2. Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwach kolejowych a kultura bezpieczeństwa 85
4.3. Zarządzanie zmianą oraz innowacjami a kształtowanie kultury bezpieczeństwa przedsiębiorstw kolejowych 91
4.4. Model Dojrzałości Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem w kontekście jego rozwoju w przedsiębiorstwach kolejowych 99
4.5. Zdarzenia kolejowe a systemy zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 114
Rozdział 5
Istota kultury organizacyjnej w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 125
5.1. Kultura organizacyjna a funkcjonowanie przedsiębiorstw kolejowych 125
5.2. Kontekst organizacji a kultura organizacyjna przedsiębiorstw kolejowych 137
5.3. Podejście systemowe i sieciowe w kształtowaniu kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych 139
5.4. Przywództwo menedżerów jako kluczowy czynnik kształtujący kulturę organizacyjną przedsiębiorstw kolejowych 146
Rozdział 6
Kultura bezpieczeństwa jako specyficzny rodzaj kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych - założenia 151
6.1. Kultura bezpieczeństwa w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 151
6.2. Typy kultury bezpieczeństwa w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 158
6.3. Metody oceny kultury bezpieczeństwa wraz z oceną czynnika ludzkiego i organizacyjnego adekwatne dla transportu kolejowego 161
6.4. Kultura bezpieczeństwa technicznego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 217
6.5. Kultura bezpieczeństwa zawodowego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 223
6.6. Kultura bezpieczeństwa behawioralnego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 224
Rozdział 7
Kultura bezpieczeństwa jako specyficzny rodzaj kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych - operacjonalizacja 229
7.1. Kultura bezpieczeństwa a aspekty ergonomii pracy przedsiębiorstw kolejowych 230
7.2. Kultura bezpieczeństwa a warstwowe modele bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 238
7.3. Kultura bezpieczeństwa a założenia systemów zarządzania BHP 246
7.4. Koncepcja uczciwej i sprawiedliwej kultury bezpieczeństwa Just Culture a uwarunkowania transportu kolejowego 249
7.5. Pomiar kultury bezpieczeństwa przedsiębiorstw kolejowych 253
Rozdział 8
Miejsce i rola człowieka w przedsiębiorstwach kolejowych 263
8.1. Zarządzanie kompetencjami personelu a kultura organizacyjna przedsiębiorstw kolejowych 263
8.2. Realizacja procesu utrzymania kompetencji w przedsiębiorstwach kolejowych 275
8.3. Czynnik ludzki w przedsiębiorstwach kolejowych - kluczowe aspekty 309
8.4. Niezawodność człowieka a budowa kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 322
8.5. Świadomość, zaangażowanie i motywacja jako kluczowe atrybuty personelu przedsiębiorstw kolejowych jako krytycznego dla bezpieczeństwa kolejowego 330
8.6. Stres zawodowy, aktywność zawodowa i obciążenie pracą personelu a kultura bezpieczeństwa technicznego i zawodowego przedsiębiorstw kolejowych 332
8.7. Czynnik organizacyjny a zarządzanie ludźmi w przedsiębiorstwach kolejowych 341
8.8. Metody oceny wpływu czynnika ludzkiego i organizacyjnego na bezpieczeństwo mające zastosowanie w przedsiębiorstwach kolejowych 343
Rozdział 9
Systemy sterowania ruchem kolejowym i prowadzenie ruchu kolejowego a czynnik ludzki i organizacyjny 349
9.1. Czynnik ludzki i organizacyjny w zarządzaniu konfiguracją kolejowych systemów technicznych 349
9.2. Czynnik ludzki i organizacyjny w analizie wypadkowości w sektorze transportu kolejowego 358
9.3. Czynnik ludzki i organizacyjny w systemach sterowania i prowadzenia ruchu kolejowego 361
9.4. Czynnik ludzki a urządzenia samoczynnego hamowania pociągów (SHP) i inne rozwiązania techniczne w transporcie kolejowym 371
9.5. Rola symulatorów w transporcie kolejowym a czynnik ludzki 383
Rozdział 10
Operacjonalizacja zasad zarządzania poprzez kulturę bezpieczeństwa w transporcie kolejowym w ujęciu systemowym i procesowym - wybrane rozwiązania implementacyjne 395
10.1. Analiza wypadków kolejowych a czynnik ludzki - wyniki badań 396
10.1.1. Wypadki na liniach kolejowych 397
10.1.2. Wypadki w ramach systemu kolejowego i z udziałem strony trzeciej 399
10.1.3. Analiza przyczyn zdarzeń kolejowych 403
10.1.4. Zdarzenia podczas wykonywania prac modernizacyjnych i remontowych na liniach kolejowych 415
10.1.5. Wypadki i poważne wypadki na bocznicach kolejowych 417
10.1.6. Analiza przyczyn występowania zdarzeń na bocznicach kolejowych 419
10.1.7. Bezpieczeństwo na przejazdach kolejowo-drogowych 422
10.2. Modele kultury bezpieczeństwa mające zastosowanie w przedsiębiorstwach kolejowych 425
10.3. Autorski model kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 439
10.4. Autorski model pomiaru kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 442
10.5. Przebiegi procesów zarządzania kulturą bezpieczeństwa i czynnikiem ludzkim i organizacyjnym 445
Podsumowanie i wnioski końcowe 461
Bibliografia 477
Spis rysunków 499
Spis wykresów 502
Spis tabel 503
O Autorach 507
Zarządzanie bezpieczeństwem w transporcie kolejowym w ostatnich latach rozwija się szczególnie dynamicznie. Nakłady na doskonalenie kwestii bezpieczeństwa stymulowane są przez oczekiwania społeczne, a także cele polityczne i ekonomiczne. Książka jest źródłem wiedzy niezbędnej do kształtowania dojrzałej kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwach kolejowych.
Analizie poddane w niej zostały m.in.:
- istota kultury organizacyjnej w aspekcie kultury bezpieczeństwa
- definicje, typy oraz modele kultury bezpieczeństwa w ujęciu teoretycznym
- rola czynników ludzkich organizacyjnych w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym
- rola kultury bezpieczeństwa w minimalizacji zdarzeń kolejowych i wypadków przy pracy.
Dostarcza także czytelnikowi praktycznych narzędzi służących wdrożeniu podstawowych wartości podwyższających jakość zarządzania w zakresie bezpieczeństwa w transporcie kolejowym.
Wypełniając lukę w wiedzy w zakresie miejsca i roli kultury bezpieczeństwa oraz czynnika ludzkiego i organizacyjnego w procesach doskonalenia systemów zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym, autorzy wychodzą naprzeciw potrzebom menedżerów przedsiębiorstw kolejowych, a także studentów uczelni technicznych i ekonomicznych kształcących się na kierunkach związanych z kolejnictwem.
„Przedstawiona do recenzji książka stanowi spójne dzieło (…). Praca ta wypełnia według autorów lukę wiedzy w zakresie miejsca i roli kultury bezpieczeństwa oraz czynnika ludzkiego i organizacyjnego w procesach doskonalenia systemów zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym i trudno się w tym miejscu nie zgodzić z autorami. Monografia ta powinna pomóc menadżerom w podwyższaniu jakości zarządzania przedsiębiorstwami kolejowymi. Może też stanowić lekturę rozszerzającą wiedzę studentów uczelni technicznych i ekonomicznych kształcących się na kierunkach kolejowych. (…) W przedstawionej do oceny pracy można dostrzec warsztat doświadczalny, oryginalny i twórczy, ale również teoretyczny, odtwórczy. Przygotowane opracowanie, dzięki nagromadzeniu materiału badawczego i źródłowego, umożliwia samodzielne studia w zakresie omawianych zagadnień. (…) Najważniejszym zagadnieniem jest przedstawienie autorskiego modelu kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym oraz autorskiego modelu pomiaru kultury bezpieczeństwa. (…) Konkludując, należy uznać, że przedstawiony do oceny materiał w postaci monografii jest ciekawy i może stanowić wskazówkę do dalszych prac naukowo-badawczych”.
dr hab. inż. Jakub Młyńczak, prof. PŚ, Katedra Transportu Kolejowego, Wydział Transportu i Inżynierii Lotniczej, Politechniki Śląskiej
„Bezpieczeństwo polskiego transportu kolejowego jest wartością nadrzędną – kluczowym warunkiem zrównoważonego rozwoju branży kolejowej. Nie ma mowy o bezpieczeństwie bez świadomości kultury bezpieczeństwa w każdej organizacji, a w konsekwencji – w całym systemie kolejowym. Co istotne, kultura bezpieczeństwa wraz z wejściem w życie przepisów IV Pakietu Kolejowego staje się też wymogiem prawnym stawianym przedsiębiorstwom kolejowym. Filarem kultury bezpieczeństwa jest m.in. proaktywne podejście do kwestii bezpieczeństwa. Takie podejście opiera się na właściwie stosowanym procesie zarządzania ryzykiem, w tym wykorzystywaniu wiedzy i kompetencji do identyfikowania zagrożeń i wdrażaniu adekwatnych środków kontroli ryzyka. W tym aspekcie tak istotny staje się wpływ czynnika ludzkiego i organizacyjnego w budowaniu znaczenia kultury bezpieczeństwa. O konieczności podjęcia pogłębionej analizy wpływu czynnika ludzkiego na bezpieczeństwo transportu kolejowego świadczy znaczący udział wpływu działań i zachowań ludzkich na wypadkowość tej gałęzi transportu. Monografia „Mechanizmy kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym. Czynnik ludzki i organizacyjny” autorstwa prof. nadzw. dr. hab. inż. Adama Jabłońskiego oraz prof. nadzw. dr. hab. inż. Marka Jabłońskiego nie tylko dostarcza czytelnikowi podstaw teoretycznych niezbędnych do kształtowania dojrzałej kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwach kolejowych, ale też wyposaża go w praktyczne narzędzia i mechanizmy służące wdrożeniu podstawowych wartości składających się na współcześnie rozumianą kulturę bezpieczeństwa w transporcie kolejowym.
Niniejsza publikacja wpisuje się w rozwijaną przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego od 2016 r. koncepcję kultury bezpieczeństwa określoną w Deklaracji w sprawie rozwoju bezpieczeństwa w transporcie kolejowym”.
dr inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego
List of abbreviations 11
Introduction 15
Chapter 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 21
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 22
1.2. Założenia teoretyczne 23
Chapter 2
Specyficzne uwarunkowania funkcjonowania podmiotów sektora kolejowego 31
2.1. Przedsiębiorstwo kolejowe jako organizacja wysokiej niezawodności (High Reliability Organization) 33
2.2. Miejsce i rola zarządców infrastruktury kolejowej w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 39
2.3. Miejsce i rola przewoźników kolejowych (pasażerskich i towarowych) w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 40
2.4. Miejsce i rola operatorów bocznic kolejowych w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 42
2.5. Miejsce i rola podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie pojazdów kolejowych w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 44
2.6. Efektywność przedsiębiorstw kolejowych a kształtowanie ich kultury bezpieczeństwa 47
Chapter 3
Kluczowe byty ontologiczne przedsiębiorstw kolejowych w ich procesach zarządzania 51
3.1. Model biznesu przedsiębiorstw kolejowych 52
3.2. Strategia przedsiębiorstw kolejowych 55
3.3. Procesy w przedsiębiorstwach kolejowych 58
3.4. Projekty w przedsiębiorstwach kolejowych 60
Chapter 4
Systemy zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym a funkcjonowanie przedsiębiorstw kolejowych 65
4.1. Systemy zarządzania bezpieczeństwem w przedsiębiorstwach kolejowych a ich kultura bezpieczeństwa 68
4.2. Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwach kolejowych a kultura bezpieczeństwa 85
4.3. Zarządzanie zmianą oraz innowacjami a kształtowanie kultury bezpieczeństwa przedsiębiorstw kolejowych 91
4.4. Model Dojrzałości Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem w kontekście jego rozwoju w przedsiębiorstwach kolejowych 99
4.5. Zdarzenia kolejowe a systemy zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 114
Chapter 5
Istota kultury organizacyjnej w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 125
5.1. Kultura organizacyjna a funkcjonowanie przedsiębiorstw kolejowych 125
5.2. Kontekst organizacji a kultura organizacyjna przedsiębiorstw kolejowych 137
5.3. Podejście systemowe i sieciowe w kształtowaniu kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych 139
5.4. Przywództwo menedżerów jako kluczowy czynnik kształtujący kulturę organizacyjną przedsiębiorstw kolejowych 146
Chapter 6
Kultura bezpieczeństwa jako specyficzny rodzaj kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych - założenia 151
6.1. Kultura bezpieczeństwa w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 151
6.2. Typy kultury bezpieczeństwa w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 158
6.3. Metody oceny kultury bezpieczeństwa wraz z oceną czynnika ludzkiego i organizacyjnego adekwatne dla transportu kolejowego 161
6.4. Kultura bezpieczeństwa technicznego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 217
6.5. Kultura bezpieczeństwa zawodowego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 223
6.6. Kultura bezpieczeństwa behawioralnego w zarządzaniu przedsiębiorstwami kolejowymi 224
Chapter 7
Kultura bezpieczeństwa jako specyficzny rodzaj kultury organizacyjnej przedsiębiorstw kolejowych - operacjonalizacja 229
7.1. Kultura bezpieczeństwa a aspekty ergonomii pracy przedsiębiorstw kolejowych 230
7.2. Kultura bezpieczeństwa a warstwowe modele bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 238
7.3. Kultura bezpieczeństwa a założenia systemów zarządzania BHP 246
7.4. Koncepcja uczciwej i sprawiedliwej kultury bezpieczeństwa Just Culture a uwarunkowania transportu kolejowego 249
7.5. Pomiar kultury bezpieczeństwa przedsiębiorstw kolejowych 253
Chapter 8
Miejsce i rola człowieka w przedsiębiorstwach kolejowych 263
8.1. Zarządzanie kompetencjami personelu a kultura organizacyjna przedsiębiorstw kolejowych 263
8.2. Realizacja procesu utrzymania kompetencji w przedsiębiorstwach kolejowych 275
8.3. Czynnik ludzki w przedsiębiorstwach kolejowych - kluczowe aspekty 309
8.4. Niezawodność człowieka a budowa kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 322
8.5. Świadomość, zaangażowanie i motywacja jako kluczowe atrybuty personelu przedsiębiorstw kolejowych jako krytycznego dla bezpieczeństwa kolejowego 330
8.6. Stres zawodowy, aktywność zawodowa i obciążenie pracą personelu a kultura bezpieczeństwa technicznego i zawodowego przedsiębiorstw kolejowych 332
8.7. Czynnik organizacyjny a zarządzanie ludźmi w przedsiębiorstwach kolejowych 341
8.8. Metody oceny wpływu czynnika ludzkiego i organizacyjnego na bezpieczeństwo mające zastosowanie w przedsiębiorstwach kolejowych 343
Chapter 9
Systemy sterowania ruchem kolejowym i prowadzenie ruchu kolejowego a czynnik ludzki i organizacyjny 349
9.1. Czynnik ludzki i organizacyjny w zarządzaniu konfiguracją kolejowych systemów technicznych 349
9.2. Czynnik ludzki i organizacyjny w analizie wypadkowości w sektorze transportu kolejowego 358
9.3. Czynnik ludzki i organizacyjny w systemach sterowania i prowadzenia ruchu kolejowego 361
9.4. Czynnik ludzki a urządzenia samoczynnego hamowania pociągów (SHP) i inne rozwiązania techniczne w transporcie kolejowym 371
9.5. Rola symulatorów w transporcie kolejowym a czynnik ludzki 383
Chapter 10
Operacjonalizacja zasad zarządzania poprzez kulturę bezpieczeństwa w transporcie kolejowym w ujęciu systemowym i procesowym - wybrane rozwiązania implementacyjne 395
10.1. Analiza wypadków kolejowych a czynnik ludzki - wyniki badań 396
10.1.1. Wypadki na liniach kolejowych 397
10.1.2. Wypadki w ramach systemu kolejowego i z udziałem strony trzeciej 399
10.1.3. Analiza przyczyn zdarzeń kolejowych 403
10.1.4. Zdarzenia podczas wykonywania prac modernizacyjnych i remontowych na liniach kolejowych 415
10.1.5. Wypadki i poważne wypadki na bocznicach kolejowych 417
10.1.6. Analiza przyczyn występowania zdarzeń na bocznicach kolejowych 419
10.1.7. Bezpieczeństwo na przejazdach kolejowo-drogowych 422
10.2. Modele kultury bezpieczeństwa mające zastosowanie w przedsiębiorstwach kolejowych 425
10.3. Autorski model kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 439
10.4. Autorski model pomiaru kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 442
10.5. Przebiegi procesów zarządzania kulturą bezpieczeństwa i czynnikiem ludzkim i organizacyjnym 445
Summary and Conclusions 461
References 477
List of Figures 499
List of Charts 502
List of Tables 503
About the Authors 507
Safety management in rail transport has been developing particularly dynamically in recent years. Expenditure on improving security issues is stimulated by social expectations as well as political and economic goals. The book is a source of knowledge necessary to shape a mature safety culture in railway companies.
It analyzes, among others:
- essence of organizational culture in terms of safety culture
- definitions, types and models of safety culture in theoretical terms
- the role of organizational human factors in shaping the safety culture in rail transport
- the role of safety culture in minimizing railway incidents and accidents at work.
It also provides the reader with practical tools to implement the core values that enhance the quality of rail safety management.
“The book presented for review is a coherent work (…). According to the authors, this work fills the knowledge gap regarding the place and role of safety culture as well as the human and organizational factor in the processes of improving safety management systems in rail transport, and it is difficult to disagree with the authors here. This monograph should help managers improve the quality of management of railway undertakings. It can also be used as reading material that extends the knowledge of students of technical and economic universities studying railways. (…) In the work presented for evaluation one can see an experimental, original and creative, but also theoretical and recreational workshop. The prepared study, thanks to the accumulation of research and source material, enables independent studies in the field of the discussed issues. (…) The most important issue is to present the proprietary model of shaping the safety culture in rail transport and the proprietary model of safety culture measurement. (…) In conclusion, it should be considered that the material presented for evaluation in the form of a monograph is interesting and may constitute an indication for further research and development “.
dr hab. Eng. Jakub Młyńczak, prof. PŚ, Department of Rail Transport, Faculty of Transport and Aviation Engineering, Silesian University of Technology
“The safety of Polish rail transport is a supreme value – a key condition for the sustainable development of the rail industry. There is no question of safety without the awareness of the safety culture in each organization, and consequently – in the entire railway system. Importantly, the safety culture, along with the entry into force of the provisions of the 4th Railway Package, also becomes a legal requirement for railway companies. The pillar of the safety culture is, among others proactive approach to security issues. This approach is based on a properly applied risk management process, including the use of knowledge and competence to identify hazards and implement adequate risk control measures. In this aspect, the influence of the human and organizational factors in building the meaning of the safety culture becomes so important. The need to undertake an in-depth analysis of the impact of the human factor on the safety of rail transport is evidenced by the significant share of the impact of human activities and behavior on the accident rate of this transport mode. Monograph “Mechanisms of shaping the safety culture in rail transport. The human and organizational factor “by prof. Associate professor Adam Jabłoński and prof. Associate professor Marek Jabłoński not only provides the reader with the theoretical foundations necessary to shape a mature safety culture in railway companies, but also equips practical tools and mechanisms to implement the basic values that make up the contemporary safety culture in rail transport.
This publication is part of the concept of safety culture, developed by the President of the Office of Rail Transport since 2016, set out in the Declaration on the development of safety in rail transport “.
dr inż. Ignacy Góra, President of the National Safety Authority (UTK)
List of abbreviations 9
Introduction 11
Chapter 1
The scope and methodology of research into the mechanisms of shaping safety culture in rail transport 17
1.1. The general outline of scientific discussion 18
1.2. Theoretical assumptions 19
Chapter 2
Specific conditions for the functioning of entities in the rail sector 27
2.1. A railway enterprise as a High Reliability Organization 29
2.2. The place and role of railway infrastructure managers and railway undertakings in shaping safety culture in rail transport 35
2.3. The place and role of railway siding users in shaping safety culture in rail transport 37
2.4. The place and role of entities in charge of maintenance of railway vehicles (ECMs) in shaping safety culture in rail transport 39
Chapter 3
Safety management systems in rail transport and the functioning of railway enterprises 43
3.1. Safety management systems in railway enterprises and their safety culture 46
3.2. Risk management in railway enterprises and safety culture 56
3.3. Change and innovation management and shaping the safety culture of railway enterprises 61
Chapter 4
Safety culture as a specific type of the organizational culture of railway enterprises - assumptions 69
4.1. Safety culture in railway enterprise management 69
4.2. Technical safety culture in railway enterprise management 74
4.3. Occupational safety culture in railway enterprise management 76
4.4. Behavioral safety culture in railway enterprise management 78
Chapter 5
Safety culture as a specific type of the organizational culture of railway enterprises - operationalization 81
5.1. Safety culture and aspects of the workplace ergonomics in railway enterprises 81
5.2. OHS safety culture and the assumptions of OHS management systems 86
5.3. The concept of Just Culture and conditions of rail transport 89
5.4. Measurement of the safety culture of railway enterprises 92
Chapter 6
The place and role of a person in railway enterprises 97
6.1. Personnel competency management and the organizational culture of railway enterprises 97
6.2. A human factor in railway enterprises - key aspects 110
6.3. Awareness, commitment and motivation as the crucial attributes of the personnel of railway enterprises critical to railway safety 122
6.4. An organizational factor, occupational stress and the culture of the technical and occupational safety of railway enterprises 124
Chapter 7
Railway traffic control systems and railway traffic management
versus human and organizational factors 129
7.1. Human and organizational factors in managing the configuration of railway technical systems 129
7.2. Human and organizational factors in the analysis of accidents in the rail transport sector 138
7.3. Human and organizational factors in railway traffic control and management systems 140
Chapter 8
The operationalization of management principles through safety culture in rail transport in terms of systems and processes - selected implementation solutions 145
8.1. An original model of shaping safety culture in rail transport 146
8.2. An original model of measuring safety culture in rail transport 149
8.3. The course of the management of safety culture processes and human and organizational factors 151
Conclusion 167
References 183
List of figures 195
List of tables 196
About the authors 197
Zaprezentowane w monografii treści, koncepcje, metody i techniki mają charakter holistyczny, gdyż holistyczne jest zagadnienie bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Autorzy sięgnęli do bardzo wielu źródeł literaturowych oraz uwarunkowań praktycznych, aby w sposób dogłębny wyjaśnić uwarunkowania mechanizmów kształtowania kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym. Praca ta wypełnia według autorów lukę wiedzy w zakresie miejsca i roli kultury bezpieczeństwa oraz czynnika ludzkiego i organizacyjnego w procesach doskonalenia systemów zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym. Analizuje także wpływ aspektów technicznych na kształtowanie zachowań pracowników w systemie kolejowym. W szczególności w kontekście rozwiązań technicznych odnosi się do efektywnego wykorzystania urządzeń sterowania ruchem kolejowym i zasad sterowania ruchem kolejowym, ocenianych z punktu widzenia czynnika ludzkiego i organizacyjnego. Posłużyć powinna menadżerom w podwyższaniu jakości zarządzania przedsiębiorstwami kolejowymi.
(…) „Praca stanowi swoiste kompendium wiedzy o możliwościach praktycznej realizacji podnoszenia poziomu bezpieczeństwa w ruchu kolejowym na rynku Unii Europejskiej z wykorzystaniem dorobku teoretycznego nauk o zarządzaniu, z zaakcentowaniem znaczenia tematyki kultury bezpieczeństwa. Sądzę że praca ma charakter wyjątkowy. Wyjątkowość jej polega na umiejętnym powiązaniu elementów teorii i praktyki zarządzania wobec specyficznych wymagań sektora kolejowego. Wkomponowuje kwestie kultury bezpieczeństwa w dorobek związany z aktualnymi dokumentami na poziomie Unii Europejskiej, wpisując się w założenia tzw. IV Pakietu Kolejowego. Na podkreślenie zasługuje opracowanie autorskiego modelu kształtowania i pomiaru kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym. Ten innowacyjny model ma zastosowanie do przedsiębiorstw kolejowych na poziomie Europy, może być także wykorzystany do budowy modeli przedsiębiorstw kolejowych na poziomie poszczególnych krajów. Interdyscyplinarność modelu sprzyja transferowi wiedzy i technologii w transporcie kolejowym, akcentując konieczność budowy pozytywnej kultury bezpieczeństwa zarówno przedsiębiorstw kolejowych jak i całego systemu kolejowego. Model ten w swych założeniach uwzględnia wpływ zarówno o charakterze gospodarczym jak i społecznym. Wpływ ten wynika nie tylko z upowszechniania praktyk czy zachowań, ale zachęca do wymiany doświadczeń obejmując swym zasięgiem podmioty funkcjonujące na rynku kolejowym oraz poszczególnych interesariuszy. Wpływ ten może się przejawiać w reakcji instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo w ruchu kolejowym zarówno na poziomie Unii Europejskiej jak i krajowym. Może się odnosić także do zaangażowania osób zajmujących się teorią i praktyką zarządzania w zakresie doskonalenia systemów zarządzania bezpieczeństwem, wpływając na rozwój i wzrost zainteresowania tą tematyką.”(…).
Z recenzji: Prof. dr hab. Andrzeja Chodyńskiego, Redaktora tematycznego czasopisma Security. Theory and Practice, Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Poland
List of abbreviations 9
Introduction 11
Chapter 1
The scope and methodology of research into the mechanisms of shaping safety culture in rail transport 17
1.1. The general outline of scientific discussion 18
1.2. Theoretical assumptions 19
Chapter 2
Specific conditions for the functioning of entities in the rail sector 27
2.1. A railway enterprise as a High Reliability Organization 29
2.2. The place and role of railway infrastructure managers and railway undertakings in shaping safety culture in rail transport 35
2.3. The place and role of railway siding users in shaping safety culture in rail transport 37
2.4. The place and role of entities in charge of maintenance of railway vehicles (ECMs) in shaping safety culture in rail transport 39
Chapter 3
Safety management systems in rail transport and the functioning of railway enterprises 43
3.1. Safety management systems in railway enterprises and their safety culture 46
3.2. Risk management in railway enterprises and safety culture 56
3.3. Change and innovation management and shaping the safety culture of railway enterprises 61
Chapter 4
Safety culture as a specific type of the organizational culture of railway enterprises - assumptions 69
4.1. Safety culture in railway enterprise management 69
4.2. Technical safety culture in railway enterprise management 74
4.3. Occupational safety culture in railway enterprise management 76
4.4. Behavioral safety culture in railway enterprise management 78
Chapter 5
Safety culture as a specific type of the organizational culture of railway enterprises - operationalization 81
5.1. Safety culture and aspects of the workplace ergonomics in railway enterprises 81
5.2. OHS safety culture and the assumptions of OHS management systems 86
5.3. The concept of Just Culture and conditions of rail transport 89
5.4. Measurement of the safety culture of railway enterprises 92
Chapter 6
The place and role of a person in railway enterprises 97
6.1. Personnel competency management and the organizational culture of railway enterprises 97
6.2. A human factor in railway enterprises - key aspects 110
6.3. Awareness, commitment and motivation as the crucial attributes of the personnel of railway enterprises critical to railway safety 122
6.4. An organizational factor, occupational stress and the culture of the technical and occupational safety of railway enterprises 124
Chapter 7
Railway traffic control systems and railway traffic management
versus human and organizational factors 129
7.1. Human and organizational factors in managing the configuration of railway technical systems 129
7.2. Human and organizational factors in the analysis of accidents in the rail transport sector 138
7.3. Human and organizational factors in railway traffic control and management systems 140
Chapter 8
The operationalization of management principles through safety culture in rail transport in terms of systems and processes - selected implementation solutions 145
8.1. An original model of shaping safety culture in rail transport 146
8.2. An original model of measuring safety culture in rail transport 149
8.3. The course of the management of safety culture processes and human and organizational factors 151
Conclusion 167
References 183
List of figures 195
List of tables 196
About the authors 197
The content, concepts, methods and techniques presented in the monograph are holistic, as the issue of railway traffic safety is holistic. The authors referred to numerous literature sources and practical conditions to thoroughly explain the determinants of the mechanisms of shaping safety culture in rail transport. In the authors’ opinion, this work fills the knowledge gap in the place and role of safety culture as well as human and organizational factors in the processes of improving safety management systems in rail transport. It also analyzes the impact of technical aspects on the behavior of employees in the railway system. In particular, in the context of technical solutions, it refers to the effective use of railway traffic control devices and the principles of rail traffic control, assessed in terms of human and organizational factors. It should help managers improve the quality of railway undertaking management.
(…) “The work is a kind of compendium of knowledge of the possibilities of the practical implementation of increasing the level of safety in rail traffic on the European Union market, using the theoretical achievements of management sciences, with emphasis on the importance of safety culture. I think the work is exceptional. Its uniqueness lies in the skillful combination of the elements of management theory and practice with the specific requirements of the railway sector. It integrates the issues of safety culture with the achievements related to current documents at the European Union level, in line with the assumptions of the 4th Railway Package. It should be emphasized that the authors’ original model of shaping and measuring safety culture in rail transport has been developed. This innovative model is applicable to railway undertakings at the European level and can also be used to build models of railway undertakings at the national level. The interdisciplinarity of the model fosters the transfer of knowledge and technology in rail transport, emphasizing the need to build a positive safety culture for both railway undertakings and the entire railway system. In its assumptions, this model takes into account both economic and social impacts. This impact results not only from spreading practices or behaviors, but also encourages the exchange of experiences, involving entities operating on the railway market and individual stakeholders. This influence may be manifested in the reaction of institutions responsible for safety in railway traffic, both at the European Union and national levels. It can also refer to the involvement of people dealing with the theory and practice of management in the field of improving safety management systems, influencing development and the increase in interest in this subject.” (…).